Depresja

Depresja jest złożonym zaburzeniem psychicznym, które charakteryzuje się długotrwałym obniżeniem nastroju, utratą zainteresowania i przyjemności, a także szeregiem innych objawów psychicznych i fizycznych. Depresja jest jednym z najpowszechniejszych zaburzeń emocjonalnych, które charakteryzuje się głębokim uczuciem smutku, utratą zainteresowań i przyjemności, zmęczeniem, utratą energii i spadkiem poziomu funkcjonowania psychofizycznego. Jest to stan, który wykracza poza zwykłe uczucie smutku czy przygnębienia. Depresja jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 300 milionów ludzi na całym świecie cierpi na depresję. W Polsce zaburzenia depresyjne występują u ponad miliona osób. Według WHO depresja jest główną przyczyną niezdolności do pracy. Depresja może wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej pojawia się u osób pomiędzy 20 a 30 rokiem życia. Może również dotyczyć dzieci i młodzieży. Kobiety są dwukrotnie bardziej narażone na depresję niż mężczyźni.

Depresja to choroba, którą można i należy leczyć, ponieważ odpowiednie interwencje medyczne i psychologiczne mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów. Leczenie depresji może obejmować farmakoterapię, psychoterapię, a także zmiany w stylu życia, które razem pomagają w zarządzaniu i redukcji objawów. Depresja może wpływać na różne obszary życia jednostki, takie jak relacje społeczne, wydajność w pracy lub w szkole, funkcjonowanie rodzinne i ogólną jakość życia. Często współwystępuje również z innymi zaburzeniami, takimi jak zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania i uzależnienia.

Zaburzenia depresyjne

Zaburzenia depresyjne powszechnie określane jako depresja, to grupa zaburzeń psychicznych charakteryzująca się zespołem objawów występujących w przebiegu chorób afektywnych (inaczej zaburzeń nastroju). Te zespoły objawiają się głównie obniżeniem nastroju, które może obejmować uczucie smutku, przygnębienie, niską samoocenę, brak wiary w swoje możliwości, poczucie winy, pesymizm oraz, u niektórych pacjentów, myśli samobójcze. Inne typowe objawy to niezdolność do przeżywania przyjemności (anhedonia), spowolnienie psychoruchowe, zaburzenia rytmu dobowego (takie jak bezsenność lub nadmierna senność) oraz zmniejszenie apetytu (rzadziej jego wzmożenie).

Objawy depresji

Objawy depresji mogą być różnorodne i różnią się między jednostkami diagnostycznymi, ale często obejmują:

Nastroje smutku, beznadziei lub pustki.
Utratę zainteresowań i przyjemności w codziennych aktywnościach. Osoby z depresją często tracą zainteresowanie aktywnościami, które wcześniej sprawiały im radość, takie jak hobby, sport, czy spotkania towarzyskie.
Uczucie przewlekłego zmęczenia i utraty energii. Osoby cierpiące na depresję często odczuwają chroniczne zmęczenie, nawet po długim odpoczynku. Brak energii utrudnia wykonywanie codziennych obowiązków. Osoby cierpiące na depresję często odczuwają chroniczne zmęczenie, nawet po długim odpoczynku. Brak energii utrudnia wykonywanie codziennych obowiązków.
Trudności w koncentracji, zapamiętywaniu i podejmowaniu decyzji. Depresja wpływa na zdolność myślenia, koncentracji oraz podejmowania decyzji. Osoby z depresją mogą mieć problemy z pamięcią i organizacją myśli.
Zmiany w apetycie, utrata masy ciała lub nadmierny przyrost masy ciała. Depresja może prowadzić do znaczącej utraty lub przyrostu wagi bez celowej diety. Zmiany w apetycie mogą obejmować zarówno brak apetytu, jak i nadmierne objadanie się.
Kłopoty ze snem, takie jak bezsenność lub nadmierna senność. Problemy ze snem są powszechne w depresji. Mogą obejmować bezsenność, wczesne budzenie się, trudności z zasypianiem, a także nadmierną senność i długie drzemki w ciągu dnia.
Zmniejszone poczucie własnej wartości, poczucie winy lub bezużyteczności. Osoby z depresją mogą odczuwać silne poczucie winy i bezwartościowości, które nie są proporcjonalne do rzeczywistych wydarzeń. Często obwiniają siebie za sytuacje, na które nie mają wpływu.
Myśli samobójcze lub samookaleczenia. Wcięższych przypadkach depresji mogą pojawiać się myśli o śmierci, samookaleczeniach lub samobójstwie. To wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.
Depresja często współistnieje z drażliwością i lękiem. Osoby mogą być bardziej wrażliwe na krytykę i mogą reagować przesadnie na stresujące sytuacje.
Depresja może manifestować się także poprzez fizyczne dolegliwości, takie jak bóle głowy, bóle brzucha i inne niewyjaśnione dolegliwości fizyczne.

Objawy depresji mogą się różnić w zależności od osoby, ale najczęściej obejmują objawy emocjonalne, take jak trwały smutek, lęk lub poczucie „pustki”, utratę zainteresowania codziennymi aktywnościami i przyjemnościami, uczucie beznadziejności i pesymizmu, drażliwość, frustrację, niepokój oraz poczucie winy, bezwartościowości i bezradności. Fizyczne objawy to zmęczenie, brak energii, zmiany w apetycie i wadze, zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność), bóle głowy, problemy trawienne i inne dolegliwości fizyczne bez wyraźnej przyczyny. Poznawcze symptomy obejmują trudności w koncentracji, podejmowaniu decyzji, zapamiętywaniu oraz myśli o śmierci lub samobójstwie. Depresja jest jednym z głównych czynników ryzyka samobójstwa. Każdego roku około 800 tysięcy osób popełnia samobójstwo, a wiele z tych przypadków jest związanych z depresją.

Objawy depresji mogą mieć charakter zarówno nawracający, jak i przewlekły. Nawracające epizody depresji oznaczają, że osoba może doświadczać okresów dobrego samopoczucia, które przerywane są okresami depresji. Przewlekła depresja, znana również jako dystymia, charakteryzuje się długotrwałym, stałym obniżeniem nastroju, które może trwać przez lata, często bez okresów pełnego powrotu do zdrowia.

Ze względu na różnorodność objawów, leczenie depresji musi być dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Niezależnie od charakteru objawów, wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczowe, aby zapobiec pogłębianiu się choroby i związanych z nią komplikacji, takich jak utrata zdolności do pracy, zaburzenia relacji interpersonalnych, a w najgorszych przypadkach, ryzyko samobójstwa. Dzięki terapii, wsparciu społecznemu oraz odpowiednim strategiom zarządzania stresem, osoby cierpiące na depresję mogą prowadzić pełne i satysfakcjonujące życie.

Diagnoza depresji

Diagnoza depresji opiera się na ocenie specjalisty, takiego jak psychiatra lub psycholog, który przeprowadza wywiad i ocenia objawy oraz ich wpływ na codzienne funkcjonowanie.

Diagnoza depresji w ICD-10

W Międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych ICD-10 opracowanej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), klasyfikuje się depresję w kategorii zaburzeń afektywnych pod kodem F32 (epizod depresyjny) i F33 (zaburzenia depresyjne nawracające).

Epizod Depresyjny (F32)

Objawy główne: Muszą wystąpić co najmniej dwa z trzech głównych objawów przez co najmniej dwa tygodnie:

Obniżony nastrój
Utrata zainteresowań i przyjemności
Zmniejszona energia prowadząca do zwiększonej męczliwości i zmniejszonej aktywności

Objawy dodatkowe: Występują dodatkowe objawy, takie jak:

Zmniejszenie zdolności do koncentracji i uwagi
Niska samoocena i poczucie małej wartości
Poczucie winy i małej wartości
Pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości
Myśli lub czyny suicydalne
Zaburzenia snu
Zmniejszony apetyt

Stopnie nasilenia:

Łagodna depresja: Co najmniej dwa objawy główne i dwa dodatkowe
Umiarkowana depresja: Co najmniej dwa objawy główne i cztery dodatkowe
Ciężka depresja: Wszystkie trzy objawy główne i pięć lub więcej dodatkowych objawów

Nawracające Zaburzenie Depresyjne (F33)

Kryteria są podobne do epizodu depresyjnego, ale epizody powtarzają się co najmniej dwa razy w ciągu życia pacjenta. Depresję diagnozuje się za pomocą kryteriów diagnostycznych ujętych w takich narżędziach jak DSM-4/DSM-5 lub ICD-10. ICD-10 stosuje bardziej elastyczne kryteria, różnicując depresję na podstawie nasilenia (łagodna, umiarkowana, ciężka) i uwzględniając epizody depresyjne oraz nawracające zaburzenia depresyjne. DSM-4/DSM-5 z kolei, ma szczegółowe kryteria diagnostyczne, kładąc nacisk na czas trwania objawów i ich wpływ na funkcjonowanie pacjenta, a także wyraźnie oddziela dystymię od dużego zaburzenia depresyjnego. Obie klasyfikacje mają na celu zapewnienie spójnych standardów diagnozy i leczenia depresji.

Diagnoza depresji w DSM-4

System klasyfikacji chorób i zaburzeń DSM-4 opracowany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne klasyfikuje depresję jako zaburzenie nastroju, z głównym rozróżnieniem na zaburzenie depresyjne nawracające i dystymię.

Kryteria diagnostyczne depresji w DSM-4

Depresja Duża (epizod dużej depresji)

Co najmniej pięć z poniższych objawów obecnych przez ten sam dwutygodniowy okres, stanowiących zmianę w poprzednim funkcjonowaniu, a przynajmniej jeden z objawów musi być obniżony nastrój lub utrata zainteresowania/ przyjemności:

Depresyjny nastrój przez większość dnia, prawie codziennie
Znacząco zmniejszone zainteresowanie lub przyjemność z większości aktywności
Znaczący spadek lub wzrost wagi bez stosowania diety, lub zmniejszony/zwiększony apetyt
Bezsenność lub nadmierna senność prawie codziennie
Pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe
Zmęczenie lub brak energii
Poczucie bezwartościowości lub nadmierne poczucie winy
Zmniejszona zdolność do myślenia lub koncentracji, niezdecydowanie
Myśli o śmierci, myśli samobójcze, próby samobójcze

Dystymia (trwałe zaburzenie depresyjne)

Przewlekły depresyjny nastrój obecny przez większość dnia, przez większość dni, przez co najmniej dwa lata.

Występują co najmniej dwa z następujących objawów:

Zmniejszony lub zwiększony apetyt
Bezsenność lub nadmierna senność
Niska energia lub zmęczenie
Niskie poczucie własnej wartości
Zmniejszona zdolność do koncentracji lub podejmowania decyzji
Poczucie beznadziei

Typy depresji

Depresja endogenna

Depresja endogenna zwana także depresją biologiczną, to rodzaj depresji, którego przyczyny głównie leżą wewnętrznie, związane z biochemicznymi i genetycznymi czynnikami. Zaburzenia w funkcjonowaniu neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina i noradrenalina, są kluczowe w etiologii tej depresji. Istnieje silna podatność genetyczna na ten rodzaj depresji, co potwierdzają rodzinne historie zaburzeń depresyjnych. Objawy depresji endogennej obejmują głęboki smutek, brak energii, problemy z koncentracją, utratę zainteresowania codziennymi aktywnościami, zmiany apetytu i snu, a także myśli samobójcze. Leczenie depresji endogennej zazwyczaj polega na farmakoterapii, stosując antydepresanty, takie jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny lub inhibitory monoaminooksydazy. Psychoterapia, szczególnie terapia poznawczo-behawioralna, może również być skuteczna, zwłaszcza w połączeniu z terapią farmakologiczną.

Depresja egzogenna

Depresja egzogenna zwana również depresją reaktywną, to rodzaj depresji wynikający głównie z zewnętrznych czynników i wydarzeń życiowych. Negatywne wydarzenia, takie jak utrata bliskiej osoby, rozwód, utrata pracy, przewlekły stres czy trauma, są częstymi stresorami prowadzącymi do tego rodzaju depresji. Dodatkowo, czynniki społeczne i środowiskowe, jak brak wsparcia społecznego czy problemy w relacjach interpersonalnych, mogą także przyczynić się do rozwoju depresji egzogennej. Objawy depresji egzogennej, takie jak smutek, poczucie beznadziejności, zmiany apetytu i snu oraz utrata zainteresowania codziennymi aktywnościami, są zazwyczaj bezpośrednio związane z konkretnymi wydarzeniami życiowymi. Chociaż mogą być mniej trwałe i mniej intensywne niż w przypadku depresji endogennej, leczenie depresji egzogennej często skupia się na psychoterapii, zwłaszcza terapii poznawczo-behawioralnej, terapii interpersonalnej i wsparciu psychologicznym, które pomagają pacjentom radzić sobie z traumatycznymi doświadczeniami i stresorami życiowymi. W przypadku ciężkich objawów mogą być również stosowane leki antydepresyjne.

Rodzaje depresji

Epizod depresyjny

Depresja kliniczna, znana również jako duża depresja lub epizod dużej depresji, objawia się przewlekłym smutkiem, utratą zainteresowania codziennymi aktywnościami, zmianami w apetycie i wadze, problemami ze snem, zmęczeniem, poczuciem bezwartościowości, trudnościami z koncentracją oraz myślami samobójczymi. Te objawy występują przez większość dni przez co najmniej dwa tygodnie.

Dystymia

Określana jest również jako przewlekła depresja, charakteryzuje się łagodniejszymi objawami niż depresja kliniczna, jednakże utrzymującymi się przez dłuższy okres, co najmniej dwa lata. Jest to stan, który cechuje przewlekłe uczucie smutku, niskie poczucie własnej wartości, zmęczenie oraz problemy ze snem i apetytem.

Depresja poschizofreniczna

Depresja poschizofreniczna sklasyfikowana jest jako F20.4 według ICD-10 i manifestuje się poprzez wystąpienie objawów depresyjnych po epizodzie zaostrzenia psychozy schizofrenicznej, gdzie symptomy schizofrenii mogą nadal istnieć, ale nie dominują już w klinicznym obrazie. Depresja psychotyczna to stan, w którym objawy depresyjne są połączone z objawami psychotycznymi, takimi jak halucynacje i urojenia. Urojenia mogą dotyczyć różnych tematów, takich jak winy, choroby, katastrofy i nihilizmu.

Depresja poporodowa

Depresja poporodowa to rodzaj depresji, który zazwyczaj pojawia się u kobiet po porodzie, manifestujący się smutkiem, lękiem i zmęczeniem. Może to wpływać na zdolność matki do opieki nad dzieckiem i o siebie. Jest to forma depresji, która zaczyna się u kobiet w ciągu kilku tygodni po urodzeniu dziecka, często towarzysząc jej poczucie bycia niewystarczająco dobrą matką, przytłoczenie obowiązkami opieki nad dzieckiem oraz czasami myśli o szkodzeniu dziecku.

Depresja sezonowa

Zaburzenia afektywne sezonowe (SAD) to forma nawracającej depresji, której objawy występują zwykle w okresach jesienno-zimowych. Jest to związane z brakiem naturalnego światła słonecznego, a często obserwuje się poprawę wraz z nadejściem wiosny i lata. Depresja sezonowa jest formą zaburzeń nastroju, która charakteryzuje się epizodami depresji, zwłaszcza w późnej jesieni, zimie lub wczesnej wiośnie. W okresie wiosennym często występują epizody hipomanii. Istotnym czynnikiem wpływającym na depresję sezonową jest niedobór światła słonecznego, co może zaburzać wydzielanie melatoniny oraz neuroprzekaźnictwo. Fototerapia może być skuteczną metodą zarówno w leczeniu, jak i zapobieganiu depresji sezonowej, szczególnie w regionach o niewielkim nasłonecznieniu.

Depresja atypowa

Depresja atypowa to forma depresji o objawach, które różnią się od typowych. Objawy te obejmują reaktywność nastroju, nadmierną senność, zwiększony apetyt, uczucie ciężkości w kończynach oraz wrażliwość na odrzucenie. Choć odmienna od tradycyjnej depresji, może być równie wyniszczająca. Depresja atypowa charakteryzuje się reaktywnością nastroju wobec wydarzeń życiowych, zwiększonym apetytem i masą ciała, nadmierną sennością, uczuciem zmęczenia lub ciężkości ciała oraz silną wrażliwością na odrzucenie w relacjach międzyludzkich.

Depresja maskowana

Depresja maskowana to forma depresji, gdzie objawy głównie przejawiają się poprzez dolegliwości fizyczne, takie jak bóle ciała czy problemy trawienne, bez wyraźnych objawów smutku. Charakterystyczne jest to, że symptomy depresji są maskowane i mogą być trudne do rozpoznania, ponieważ pacjent skupia się na dolegliwościach somatycznych, często mylonych z innymi chorobami. Depresja maskowana często występuje u dzieci i młodzieży.

Depresja lekooporna

Depresja lekooporna to stan, w którym nie następuje poprawa po standardowym leczeniu farmakologicznym. Charakteryzuje się koniecznością zastosowania bardziej zaawansowanych i intensywnych metod terapeutycznych, takich jak terapia elektrowstrząsami (ECT) lub eksperymentowanie z nowymi kombinacjami leków. W przypadku depresji lekoopornej, która nie reaguje na zalecane leki przeciwdepresyjne w odpowiednich dawkach i przez wystarczająco długi czas, terapia elektrowstrząsami może być skuteczną formą leczenia.

Depresja melancholiczna

Depresja melancholiczna to specyficzna forma depresji, gdzie dominują uczucia głębokiego smutku, utrata zainteresowania życiem oraz brak przyjemności z dotychczasowych aktywności. Często towarzyszą jej zaburzenia snu i apetytu, a także uczucia beznadziejności i bezwartościowości. W odróżnieniu od innych form depresji, depresja melancholiczna może być bardziej uwarunkowana biologicznie niż przez czynniki sytuacyjne. Osoby z tą formą depresji mogą reagować mniej intensywnie na pozytywne bodźce zewnętrzne i wymagają bardziej intensywnej terapii, obejmującej zarówno leczenie farmakologiczne, jak i terapię psychologiczną. Objawy charakterystyczne dla depresji melancholicznej obejmują wyraźną anhedonię, brak energii, abulię oraz spadek napędu psychoruchowego.

Depresja lękowa

Zespół depresyjno-lękowy to forma depresji, w której występują jednocześnie objawy depresyjne i lękowe. Pacjenci z tą postacią depresji mogą doświadczać uczucia niepokoju, obaw oraz ataków paniki, jednocześnie odczuwając smutek, utratę zainteresowania życiem i inne typowe objawy depresji. Charakterystyczne dla depresji lękowej jest to, że objawy depresyjne i lękowe wzajemnie się nakładają i wzmacniają, co utrudnia diagnozę i leczenie. W terapii tej postaci depresji często stosuje się zarówno leczenie farmakologiczne, jak i terapię poznawczo-behawioralną, aby złagodzić objawy depresyjne i lękowe oraz poprawić jakość życia pacjenta. Objawy depresyjno-lękowe mogą obejmować symptomy psychiczne, behawioralne i wegetatywne, związane z lękiem, poczuciem zagrożenia, ruchowym niepokojem, często również z bezsennością oraz zwiększonym ryzykiem samobójczym.

Depresja hipochondryczna

Zespół depresyjno-hipochondryczny to forma depresji, w którym głównym objawem jest obsesyjne zainteresowanie własnym zdrowiem oraz przekonanie o istnieniu poważnych chorób, pomimo braku rzeczywistych dowodów na ich obecność. Osoby dotknięte tą postacią depresji często intensywnie monitorują swoje ciało w poszukiwaniu objawów chorób, często odwiedzając lekarzy i poddając się różnym badaniom medycznym. Obok tego, objawy depresyjne, takie jak smutek, apatia i utrata zainteresowania życiem, często współistnieją z hipochondrią, co może znacząco zakłócać codzienne funkcjonowanie. Terapie, takie jak psychoedukacja, terapia poznawczo-behawioralna i leczenie farmakologiczne, są skutecznymi metodami leczenia tej postaci depresji, mającymi na celu redukcję obsesyjnych myśli oraz poprawę jakości życia pacjenta. W obrazie klinicznym depresji hipochondrycznej często dominuje troska i lęk pacjenta o stan własnego zdrowia, z nierzadkimi zniekształceniami przekonań na temat swojego zdrowia, które mogą przybierać formę urojeń.

Depresja wywołana substancjami psychoaktywnymi

Depresja wywołana przez substancje psychoaktywne jest stanem, w którym spożywanie lub nadużywanie takich środków jak alkohol, narkotyki czy leki przeciwbólowe doprowadziło do pojawienia się objawów depresji. Ludzie dotknięci tym rodzajem depresji mogą doświadczać uczucia smutku, beznadziejności, utraty zainteresowania życiem oraz innych symptomów depresyjnych. To zaburzenie może wystąpić zarówno w wyniku krótkotrwałego nadużycia substancji psychoaktywnych, jak i w efekcie długotrwałego używania. Terapia depresji wywołanej przez substancje psychoaktywne może obejmować terapię uzależnień, terapię psychologiczną oraz wsparcie farmakologiczne w razie potrzeby. Istotne jest także rozpoznanie i leczenie podstawowego problemu uzależnienia, aby efektywnie pokonać depresję. Działanie depresjogenne różnych substancji, zarówno leczniczych, jak i rekreacyjnych, może prowadzić do powstawania zaburzeń depresyjnych, na przykład nadużywanie alkoholu może prowadzić do wystąpienia depresji, szczególnie w okresie abstynencji.

Mimo że początkowo alkohol wydaje się działać jako środek pobudzający, jest tak naprawdę depresantem. To oznacza, że ma właściwości hamujące aktywność układu nerwowego. Wpływa na mózg, zmniejszając aktywność niektórych obszarów, co prowadzi do spowolnienia reakcji, obniżenia nastroju oraz zaburzeń funkcji poznawczych. Długotrwałe nadużywanie alkoholu może prowadzić do rozwoju depresji oraz innych zaburzeń psychicznych, ponieważ alkohol może zakłócać równowagę neurochemiczną mózgu.

Depresja jednobiegunowa

Termin depresja jednobiegunowa nie jest powszechnie używanym terminem w medycynie psychiatrycznej. W kontekście zaburzeń afektywnych, takich jak zaburzenia depresyjne, najczęściej nazywa się je używając takich terminów jak: zaburzenie depresyjne jednobiegunowe, choroba afektywna jednobiegunowa lub po prostu depresja.

Zaburzenie depresyjne jednobiegunowe odnosi się do epizodów depresji, w których występuje obniżony nastrój, utrata zainteresowań i przyjemności, poczucie zmęczenia, utrata energii, zaburzenia snu i apetytu, uczucie beznadziei, myśli samobójcze i inne charakterystyczne objawy depresji. Epizody depresji w przypadku depresji jednobiegunowej występują samodzielnie, bez występowania epizodów manii. Depresja jednobiegunowa różni się od zaburzenia afektywnego dwubiegunowego, w którym występują epizody zarówno manii, jak i depresji.

Sposoby leczenia depresji

Leczenie depresji może obejmować różne podejścia, w tym terapię psychologiczną (taką jak terapia poznawczo-behawioralna), farmakoterapię (przy stosowaniu leków przeciwdziałających depresji) oraz wsparcie społeczne. Ważne jest również budowanie zdrowych strategii radzenia sobie ze stresem, dbanie o zdrowy styl życia, takie jak regularna aktywność fizyczna, odpowiednia dieta i odpowiednia ilość snu.

Ocena 5/5 - (1 głosów)