Depresja psychotyczna to zaburzenie psychiczne, w którym pacjent doświadcza zarówno objawów depresji, jak i psychotycznych – takich jak halucynacje i urojenia. Charakterystyczne dla tego stanu są urojenia, takie jak urojenia poczucia winy, grzeszności, nihilistyczne, hipochondryczne, urojenia bezwartościowości, choroby cielesnej lub katastroficzne. Depresja psychotyczna to ciężka forma depresji klinicznej może być spowodowana przez kombinację czynników genetycznych, biologicznych i środowiskowych. Często występuje u osób z historią depresji lub innych zaburzeń psychicznych w rodzinie. Inne czynniki ryzyka to stresujące wydarzenia życiowe, nadużywanie substancji oraz problemy zdrowotne.
Psychoza depresyjna
Psychoza depresyjna to rodzaj depresji (depresja psychotyczna), w której oprócz typowych objawów depresyjnych, takich jak smutek, utrata zainteresowań i brak energii, występują także objawy psychotyczne takie jak:
- halucynacje – widzenie, słyszenie lub odczuwanie rzeczy, które nie istnieją
- urojenia – silne przekonania, które są niezgodne z rzeczywistością (np. przekonanie, że jest się prześladowanym).
Depresja urojeniowa
Zespół depresyjno-urojeniowy to specyficzna forma depresji, w przebiegu której obok typowych objawów depresyjnych występują również urojenia, czyli przekonania niezgodne z rzeczywistością. Urojenia te mogą dotyczyć różnorodnych tematów, takich jak przyszłe ruiny materialne, przytłaczające grzechy, wyolbrzymione poczucie winy czy kary, oraz inne choroby somatyczne. Ta forma depresji jest związana z podwyższonym ryzykiem zachowań samobójczych. W leczeniu depresji urojeniowej stosuje się zazwyczaj terapię farmakologiczną oraz psychoterapię, mającą na celu złagodzenie objawów depresyjnych oraz zmniejszenie intensywności urojeń, choć krytyczne zrewidowanie tych przekonań przez pacjenta jest zwykle trudne do osiągnięcia.
Urojenia występujące w depresji psychotycznej
- Urojenia winy – osoba może mieć stałe przekonanie, że jest winna lub odpowiedzialna za wszystkie problemy i nieszczęścia w swoim życiu lub życiu innych.
- Urojenia nihilistyczne – mogą występować urojenia, że nic nie ma sensu lub, że wszystko jest bezwartościowe. Osoba może uważać, że cały świat jest martwy lub że sama jest martwa.
- Urojenia hipochondryczne – osoba może mieć przekonanie, że jest poważnie chora lub, że jej ciało jest uszkodzone.
- Urojenia ubóstwa – osoba może uważać, że jest biedna, choć w rzeczywistości ma wystarczające środki finansowe.
- Urojenia kary – osoba może wierzyć, że jest karana za jakieś wyimaginowane lub rzekome grzechy lub błędy.
- Urojenia paranoidalne – w niektórych przypadkach depresji psychotycznej mogą występować urojenia paranoidalne, które polegają na przekonaniu, że inni ludzie próbują jej zaszkodzić lub że jest prześladowana.
Objawy depresji psychotycznej
Depresja psychotyczna znana także jako depresja z objawami psychotycznymi lub depresja urojeniowa, to rodzaj depresji, w przebiegu której występują dodatkowo objawy psychotyczne. Objawy psychotyczne to doświadczenia, które wydają się oderwane od rzeczywistości i w przypadku depresji psychotycznej mogą obejmować urojenia (czyli fałszywe przekonania, które nie mają podstawy w rzeczywistości). Osoba może mieć przekonania, które nie są prawdziwe, takie jak przekonanie o własnej winie, byciu bezwartościowym lub niezdolności do wyleczenia się z depresji. Mogą występować także urojenia paranoidalne, gdzie osoba uważa, że jest prześladowana lub obserwowana. W przypadku depresji urojeniowej urojenia są zazwyczaj negatywne i związane z niskim poczuciem własnej wartości lub poczuciem winy.
Objawy depresji psychotycznej obejmują:
- głębokie poczucie smutku i beznadziei
- utratę zainteresowania codziennymi aktywnościami
- skrajne zmęczenie i brak energii
- problemy ze snem (bezsenność lub nadmierna senność)
- zmiany w apetycie i wadze
- problemy z koncentracją i pamięcią
- myśli samobójcze
- objawy psychotyczne, takie jak halucynacje i urojenia, które zazwyczaj mają negatywny i pesymistyczny charakter (np. przekonanie, że jest się ciężko chorym lub że coś złego się wydarzy).
Leczenie depresji psychotycznej
Leczenie depresji psychotycznej zazwyczaj obejmuje terapię farmakologiczną (antydepresanty i leki przeciwpsychotyczne) aby kontrolować objawy psychotyczne oraz psychoterapię. Farmakoterapia może obejmować leki przeciwdepresyjne, które łagodzą objawy depresji, oraz leki przeciwpsychotyczne, które kontrolują objawy psychotyczne. Czasami stosuje się kombinację obu tych leków. Psychoterapia, w tym terapia poznawczo-behawioralna (CBT), pomaga pacjentom zmieniać negatywne wzorce myślowe i zachowania, a terapia wspierająca wspomaga radzenie sobie z emocjami i codziennymi wyzwaniami. W ciężkich przypadkach konieczna może być hospitalizacja, aby zapewnić pacjentowi bezpieczeństwo i intensywne leczenie. Inne metody leczenia, takie jak elektrowstrząsy (ECT), są stosowane w bardzo ciężkich przypadkach, zwłaszcza gdy inne formy leczenia nie przynoszą efektów.
Depresja w schizofrenii
Badania dowodzą, iż depresja w schizofrenii występująca u leczonych schizofreników znacząco zwiększa niebezpieczeństwo podejmowania prób samobójczych. Zdaniem psychologa Zalewskiego od 25% do 50% chorych znajdujących się w ostrej fazie choroby próbuje popełnić samobójstwo, a 10% udaje się je popełnić. Wśród schizofreników notuje się ośmiokrotnie więcej samobójstw niż wśród ogółu populacji. Można więc stwierdzić znaczną skuteczność w dążeniu do autodestrukcji oraz czasami agresji skierowanej przeciw innym ludziom – jednak o wiele bardziej wyrafinowanej, okrutnej, trudnej do wytłumaczenia w kategoriach myślowych ludzi zdrowych psychicznie. Jednakże badaczka Modestin po przeanalizowaniu doniesień na temat kryminalnych i gwałtownych zachowań osób chorych na schizofrenię, stwierdziła, że chociaż ryzyko zachowań agresywnych jest u tych chorych nieco podwyższone, to jednak w dużej mierze zależy ono od rodzaju doświadczanych omamów oraz od ewentualnego używania substancji nielegalnych. O wiele bardziej prawdopodobne jest, że osoba chora na schizofrenię zabije samą siebie niż kogoś innego.
Depresja poschizofreniczna
Depresja poschizofreniczna wg ICD-10 to epizod depresyjny, który trwa co najmniej dwa tygodnie i występuje w związku ze schizofrenią. Choć objawy schizofreniczne mogą nadal występować, nie dominują one obrazu klinicznego, a przeważają objawy negatywne. Depresja ta może być związana z samym przebiegiem schizofrenii, reakcją psychiczną na chorobę lub skutkiem stosowanego leczenia farmakologicznego. Jej wystąpienie istotnie zwiększa ryzyko samobójstwa.
Depresja poschizofreniczna (depresja popsychotyczna) to poważne zaburzenie psychiczne, które występuje u osób z diagnozą schizofrenii , w którym objawy depresji pojawiają się po epizodzie schizofrenii. Chory może odczuwać smutek, zobojętnienie lub tracić zainteresowanie wcześniej lubianymi aktywnościami. Schizofrenia powoduje, że osoba może doświadczać halucynacji lub urojeń, co prowadzi do konfuzji, strachu i dezorientacji, co z kolei może wywoływać depresję. Przyczyną pojawienia się depresji mogą być efekty uboczne leków, brak aktywności społecznej i zawodowej oraz niedostateczne wsparcie społeczne. Objawy depresyjne obejmują smutek, utratę zainteresowań, niską energię, problemy ze snem, poczucie winy lub bezwartościowości, trudności z koncentracją, brak apetytu oraz myśli samobójcze. Są to poważne symptomy, które wymagają interwencji medycznej.
Diagnoza depresji poschizofrenicznej opiera się na szczegółowym wywiadzie z pacjentem i jego bliskimi, gdzie lekarz pyta o symptomy takie jak smutek, brak energii, problemy ze snem i apetytem, czy brak radości z codziennych czynności. Może być także konieczne przeprowadzenie badań fizykalnych i laboratoryjnych, aby wykluczyć inne schorzenia. Leczenie obejmuje terapię farmakologiczną i psychoterapię. W farmakoterapii stosuje się antydepresanty, takie jak inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (np. fluoksetyna) oraz leki przeciwpsychotyczne. Psychoterapia polega na regularnych spotkaniach z terapeutą, w trakcie których chorująca osoba uczy się radzić sobie z problemami, które mogą prowadzić do depresji.
Zespół Cotarda
Zespół Cotarda to rzadkie i niezwykłe zaburzenie psychiczne, charakteryzuje się przekonaniem, że dotknięta nim osoba jest martwa, nieistniejąca lub jej narządy wewnętrzne uległy zniszczeniu. Pacjenci mogą również negować swoją egzystencję, uważając się za duchy lub istoty o zmieniających się kształtach. To schorzenie często towarzyszy innym zaburzeniom psychicznym, takim jak depresja psychotyczna, schizofrenia lub zaburzenia nastroju. Zespół Cotarda jest rzadkim objawem, który czasem występuje w ciężkiej depresji, objawiając się urojeniami nihilistycznymi o rozbudowanej, absurdalnej treści, takiej jak zanik narządów czy rozpad organizmu. Dodatkowo, obserwuje się pobudzenie psychoruchowe, silny lęk, obniżenie czucia bólu oraz skłonności samobójcze. Zespół ten najczęściej występuje w depresji inwolucyjnej. Nazwa tego schorzenia pochodzi od nazwiska Jules’a Cotarda, francuskiego neurologa, który jako pierwszy opisał to zaburzenie jako urojenie negacyjne.