Syndrom oszusta

Syndrom oszusta (imposter syndrome) to psychologiczne zjawisko przejawiające się brakiem wiary we własne kompetencje i możliwość osiągnięcia sukcesu zawodowego i jest przejawem nieracjonalnych przekonań i oczekiwań względem siebie. Osoby dotknięte tym syndromem pomimo osiągania sukcesów i posiadania obiektywnych dowodów swoich kompetencji, odczuwają wewnętrzne przekonanie o własnej niekompetencji i obawiają się, że wkrótce zostaną zdemaskowane – czują się jak oszuści niezasługujący na uznanie. Osoby te często przypisują swoje osiągnięcia czynnikom zewnętrznym (atrybucja zewnętrzna), takim jak szczęście, przypadek czy pomoc innych osób, zamiast uznawać je za rezultat własnych umiejętności i pracy. Syndrom oszusta może prowadzić do chronicznego stresu, niskiej samooceny oraz unikania sytuacji, które mogłyby ujawnić rzekomą niekompetencję. Doświadczanie syndromu oszusta może negatywnie wpływać na samopoczucie, zdrowie psychiczne oraz karierę zawodową.

Syndrom oszusta nie został sklasyfikowany jako zaburzenie psychiczne, ale może współwystępować i być łączony z takimi problemami natury psychicznej jak:

depresja
uzależnienia
zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
zaburzenia lękowe
zaburzenia odżywiania

Osoby dotknięte tym zespołem mogą doświadczać chronicznego stresu, lęku, depresji oraz ograniczenia w karierze zawodowej ze względu na unikanie nowych wyzwań i niepodejmowanie ryzyka. Jednak istnieją sposoby radzenia sobie z syndromem oszusta, w tym terapia poznawczo-behawioralna oraz praca nad budowaniem pewności siebie i pozytywnego sposobu myślenia.

Lęk przed byciem uznanym za niekompetentnego jest głównym lękiem wśród wyższej kadry zarządzającej na całym świecie. Szacuje się, że około 70% światowej populacji ludzi może doświadczyć syndromu oszusta w pewnym momencie życia. Szczególnie powszechny jest on wśród osób, które odnoszą wiele sukcesów, jak również wśród pracowników naukowych na początku swojej kariery obejmujących posady posiadające zabezpieczenie zatrudnienia. Nawet tak znany uczony jak Albert Einstein mógł cierpieć z powodu tego syndromu. W późnym okresie swojego życia miał się zwierzyć swojemu przyjacielowi, że czuje się mimowolnym oszustem z powodu przecenienia jego dorobku naukowego, co pokazuje, że syndrom oszusta może dotknąć osoby niezwykle wybitne a nawet genialne niezależnie od ich realnych osiągnięć.

Na czym polega syndrom oszusta?

Syndrom oszusta jest zjawiskiem polegającym na odczuwaniu niezasłużonego sukcesu lub poczuciu, że jest się oszustem pomimo osiągniętych sukcesów lub posiadanych kompetencji. Jest to często występujące zjawisko wśród osób, które odnoszą sukcesy zawodowe lub w środowisku akademickim lecz w głębi duszy wierzą, że nie są wystarczająco kompetentne i obawiają się, że zostaną zdemaskowani jako oszuści. Syndrom oszusta nie jest rzeczywistym odzwierciedleniem kompetencji jednostki.

Pierwsze wzmianki o syndromie oszusta pojawiły się w latach 70. XX wieku w pracy badawczej dwójki psychologów – Pauline Clance i Suzanne Imes. Ich badania skupiały się na doświadczeniach kobiet w kontekście osiągnięć zawodowych, ale z czasem okazało się, że zjawisko dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn – w różnych dziedzinach życia. Psycholożki Pauline Clance i Suzanne Imes w 1978 roku sformułowały tezę o istnienu syndromu oszusta. Początkowo uznawano, że jest charakterystyczny głównie dla dobrze wykształconych i utalentowanych kobiet, które przypisywały swoje osiągnięcia szczęściu, sprzyjającym okolicznościom lub zdolności do manipulowania innymi ludźmi. Późniejsze badania wykazały, że dotyczy on również mężczyzn i nie jest związany z płcią, pochodzeniem etnicznym, wiekiem, statusem społecznym czy poziomem wykształcenia. Istnieją statystyki szacujące, że około 70% ludzi na świecie doświadczyło syndromu oszusta przynajmniej raz w życiu. Często towarzyszą mu perfekcjonizm, niska samoocena, nadmierna samokrytyka, lęk przed porażką i brak pewności siebie.

Przyczyny syndromu oszusta

Przyczyny syndromu oszusta nie zostały w pełni zrozumiane i zidentyfikowane, istnieją hipotezy mówiące, że wpływ mogą mieć takie czynniki jak wychowanie i wpływ danej kultury, oczekiwania społeczne, osobowość, specyfika środowiska pracy, presja w dążeniu do osiągnięcia sukcesu i porównywanie się z innymi. Rozpoznanie syndromu oszusta może stanowić trudność, ponieważ osoby dotknięte tym zjawiskiem nie szukają wsparcia często ukrywając swoje uczucia przed innymi.

Jednym z czynników sprzyjających rozwojowi syndromu oszusta może być perfekcjonizm. Osoby dotknięte tym zespołem często wyznaczają sobie nieosiągalne cele i niezmiennie przez ten pryzmat oceniają siebie jako niewystarczające, nawet gdy obiektywnie osiągają sukcesy. Każdy błąd jest postrzegany jako potwierdzenie ich własnej niekompetencji, co prowadzi do dalszego pogłębienia syndromu. Presja społeczna i kulturowa może również dodatkowo przyczyniać się do rozwoju syndromu oszusta. W społeczeństwach, które kładą duży nacisk na sukces zawodowy i osiągnięcia, osoby z syndromem oszusta mogą czuć się szczególnie narażone na te negatywne przekonania o sobie.

Objawy syndromu oszusta

Osoby cierpiące na syndrom oszusta często mają trudności z internalizacją swoich osiągnięć oraz pozytywnych opinii na swój temat. Zamiast tego skupiają się na swoich niepowodzeniach lub przekonaniu, że ich sukcesy są wynikiem szczęścia, zbiegu okoliczności lub manipulacji. Pomimo posiadania odpowiednich kwalifikacji i umiejętności, wierzą, że nie są godne sukcesu, który osiągnęły. Syndrom oszusta może przejawiać się na różne sposoby, w tym poprzez unikanie wyzwań i ryzykownych sytuacji z obawy przed porażką. Osoby dotknięte tym syndromem często przeceniają znaczenie swoich błędów i krytyki, co prowadzi do nadmiernej samokrytyki. Mogą bagatelizować swoje osiągnięcia i komplementy, nie uznając ich za zasłużone. Syndrom oszusta może również prowadzić do nadmiernego wysiłku i pracoholizmu, ponieważ osoby te starają się udowodnić swoją wartość. Niekiedy mogą nawet sabotować własny sukces, aby uniknąć dalszych oczekiwań i presji. Objawy te często wiążą się z odczuwaniem lęku, stresu, wstydu, winy oraz depresji.

Jak radzić sobie z syndromem oszusta?

Zwiększanie świadomości – uświadomienie sobie, że syndrom oszusta jest powszechnym zjawiskiem i, że nie jesteś sam/a w swoich uczuciach może pomóc w łagodzeniu lęku i niepewności.
Rozpoznawanie i docenianie osiągnięć – przeanalizuj swoje osiągnięcia i doceniaj swoje kompetencje. Zapisuj sukcesy i pozytywne opinie od innych osób, aby przypominać sobie o swoich umiejętnościach.
Zmiana sposobu myślenia – pracuj nad zmianą negatywnego sposobu myślenia o sobie i swojej pracy. Zamiast skupiać się na błędach, koncentruj się na swoich sukcesach i osiągnięciach.
Akceptowanie emocji – akceptuj swoje emocje związane z syndromem oszusta. Rozmawiaj o nich z bliskimi osobami lub terapeutą, aby uzyskać wsparcie i zewnętrzną perspektywę dotycząca Twoich obaw i przekonań.
Stawianie sobie realistycznych celów – ustalaj cele, które są osiągalne i stopniowo je realizuj. Nagradzaj się za osiągnięcia, co pomoże w budowaniu pozytywnej samooceny.
Poszukiwanie wsparcia – nie bój się prosić o wsparcie i feedback od innych osób. Często opinie innych mogą pomóc zobaczyć swoje osiągnięcia w bardziej realistycznym świetle.
Radzenie sobie ze stresem – praktykuj techniki relaksacyjne takie jak medytacja, głębokie oddychanie, czy regularna aktywność fizyczna. Dbaj o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne.
Profesjonalna pomoc – jeśli syndrom oszusta ma znaczny negatywny wpływa na Twoje życie zawodowe i osobiste, rozważ skorzystanie z pomocy profesjonalisty, takiego jak psycholog czy psychoterapeuta.

Ocena 4/5 - (1 głosów)