Interwencja kryzysowa to proces udzielania natychmiastowej, skoncentrowanej i profesjonalnej pomocy osobom znajdującym się w sytuacjach kryzysów emocjonalnych lub psychologicznych. Celem interwencji kryzysowej jest zapewnienie wsparcia w trudnych chwilach oraz przeciwdziałanie ewentualnym negatywnym skutkom kryzysu. Kryzys definiowany jest jako moment, w którym osoba doświadcza silnego stresu lub trudności emocjonalnych, zagrażających jej zdolności do normalnego funkcjonowania. Interwencja ma na celu szybkie złagodzenie stresu, przywrócenie równowagi emocjonalnej oraz zapewnienie bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego.
Przeprowadzanie interwencji w kryzysie jest procesem udzielania natychmiastowego wsparcia dla osób znajdujących się w silnym kryzysie emocjonalnym lub doświadczających traumy. Przybiera ona formę doraźnej pomocy udzielanej osobom, które niedawno doświadczyły wstrząsających wydarzeń życiowych, takich jak katastrofy, zagrożenie życia, myśli samobójcze lub utrata bliskiej osoby. W odróżnieniu od innych form terapii, interwencja kryzysowa nie ogranicza czasu trwania sesji, a osoba potrzebująca pomocy może korzystać z niej przez tyle czasu, ile jest to konieczne. W przypadku osób znajdujących się w bardzo poważnym stanie, interwencja kryzysowa może trwać nawet kilka godzin, podczas których interwent kryzysowy zapewnia ciągłe wsparcie i pomoc w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi.
Proces interwencji kryzysowej zazwyczaj obejmuje kilka etapów: ocenę sytuacji, identyfikację głównych problemów, udzielenie wsparcia emocjonalnego, opracowanie planu działania oraz skierowanie do dalszej pomocy, jeśli jest to konieczne. Specjaliści zajmujący się interwencją kryzysową, tacy jak psycholodzy, terapeuci, pracownicy socjalni, czy ratownicy medyczni, muszą działać szybko i skutecznie, aby zapobiec pogorszeniu się sytuacji.
Klasyczny model interwencji kryzysowej obejmuje:
- udzielanie wsparcia emocjonalnego,
- zapewnienie poczucia bezpieczeństwa,
- zmniejszenie odczuwanego lęku.
Cechy kryzysu psychicznego
Teoretycy kryzysu wskazują na kilka cech, które pomagają go rozpoznać. Obejmują one obecność ostrego wydarzenia krytycznego lub przewlekłego stresu, odczuwanie sytuacji jako nieoczekiwanej, postrzeganie jej jako utraty lub zagrożenia, poczucie niepewności co do przyszłości, utratę kontroli, nagłe zakłócenie rutynowych zachowań, stan napięcia emocjonalnego przez pewien czas oraz konieczność zmiany dotychczasowych sposobów funkcjonowania. Według Geralda Caplana, amerykańskiego psychiatry i jednego z twórców modelu interwencji kryzysowej, który opracował schemat reakcji kryzysowej, kryzys psychiczny to sytuacja, w której osoba napotyka przeszkody na drodze do ważnych celów życiowych i nie może ich pokonać za pomocą dotychczasowych metod rozwiązywania problemów, co prowadzi do utraty równowagi i stanu dezorganizacji.
Interwent kryzysowy
Interwent kryzysowy to wykwalifikowany specjalista posiadający wykształcenie podyplomowe w zakresie interwencji kryzysowej, którego zadaniem jest udzielanie natychmiastowej pomocy osobom w sytuacjach kryzysowych. Jego rolą jest ocena sytuacji, zapewnienie wsparcia emocjonalnego, opracowanie planu działania oraz jeśli jest to konieczne skierowanie do dalszej pomocy. Interwent kryzysowy działa w różnych sytuacjach życiowych, takich jak nagłe wypadki, katastrofy, sytuacje przemocy, czy kryzysy emocjonalne. Kluczowe dla jego pracy są umiejętności komunikacyjne, zdolność do szybkiego nawiązania kontaktu, budowanie zaufania, oraz znajomość technik interwencji kryzysowej.
Cechy interwencji kryzysowej
Natychmiastowość
Interwencja kryzysowa odbywa się w jak najkrótszym czasie po wystąpieniu kryzysu, aby zapobiec nasileniu się problemu. Szybka reakcja jest kluczowa, by skutecznie przeciwdziałać nasilaniu stresu i emocjonalnego dyskomfortu.
Skoncentrowanie
Skupia się na aktualnych trudnościach i uczuciach, związanych z kryzysem, w celu złagodzenia natychmiastowych trudności. Głównym celem jest szybkie rozwiązanie problemu, który wywołał kryzys, i przywrócenie stabilizacji emocjonalnej.
Profesjonalizm
Interwencję kryzysową przeprowadza wykwalifikowany specjalista, który stosuje odpowiednie metody i techniki, aby pomóc osobie w trudnej sytuacji. Profesjonalizm zapewnia skuteczność interwencji oraz właściwe podejście do osoby w kryzysie.
Bezpieczeństwo
Celem jest stworzenie atmosfery wsparcia i zrozumienia, aby osoba w kryzysie czuła się bezpiecznie i miała możliwość wyrażenia swoich uczuć. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa jest podstawą skutecznej interwencji.
Wsparcie i pomaganie w radzeniu sobie
Interwencja ma na celu wspieranie osoby w radzeniu sobie z sytuacją kryzysową, dzięki czemu może ona spojrzeć na problem z innej perspektywy i zacząć szukać rozwiązań. Pomaga to osobie odzyskać kontrolę nad sytuacją i emocjami.
Krótki okres czasu
Interwencja kryzysowa skupia się na natychmiastowym wsparciu, ale może też sugerować dalsze kroki, takie jak terapia lub inne formy pomocy. Choć interwencja jest krótkoterminowa, jej celem jest zapewnienie długotrwałego wsparcia poprzez skierowanie do odpowiednich zasobów i specjalistów.
Interwencja kryzysowa może być przeprowadzana przez wykwalifikowanych psychoterapeutów, psychologów, pracowników socjalnych, interwentów kryzysowych lub innych specjalistów, którzy posiadają odpowiednie umiejętności do pracy z osobami w trudnych sytuacjach życiowych.
W jakich sytuacjach stosuje się interwencję kryzysową?
Interwencja kryzysowa jest stosowana w różnych sytuacjach życiowych, takich jak: kryzys w związku, wypadek lub ciężka choroba, śmierć bliskiej osoby, trudne sytuacje rodzinne, doświadczenie przemocy lub przemocy seksualnej (np. gwałt, molestowanie), utrata pracy, w przypadku zaostrzenia trwających trudności, takich jak groźne konflikty rodzinne, myśli samobójcze, przemoc domowa, zaostrzenie w zaburzeniach psychicznych, gdy trudno jest skontaktować się ze specjalistą. Sytuacje, w których trudno jest radzić sobie z emocjami, takimi jak smutek, bezradność, zagrożenie, czy też niepokojące objawy fizyczne, mogą również wymagać interwencji kryzysowej, podobnie jak przemoc domowa, gdzie partner lub małżonek stosuje różne formy przemocy i kontroli nad innymi członkami rodziny.
Pomoc tego rodzaju skierowana jest do osób, które znalazły się w nagłym lub przewlekłym kryzysie psychicznym, takich jak osoby dotknięte przemocą domową, osoby mające trudności małżeńskie lub w związkach partnerskich, osoby mające trudności wychowawcze, osoby obciążone psychicznie wieloma trudnymi doświadczeniami życiowymi, uczestnicy wypadków komunikacyjnych, pożarów, katastrof przemysłowych i naturalnych, a także osoby doświadczające przemocy, gwałtów lub innych przestępstw, oraz ich bliscy.
Pomoc psychologiczna w postaci interwencji kryzysowej przynosi szereg korzyści:
- Zapewnia wsparcie i wysłuchanie w bezpiecznej atmosferze, wolnej od oceniania.
- Pomaga odnaleźć wewnętrzne zasoby, które pozwolą poradzić sobie z kryzysem.
- Wspiera w poszukiwaniu własnej drogi i sposobu wyjścia z problemu.
- Dostarcza informacji o możliwościach działania oraz innych miejscach, gdzie można uzyskać pomoc.
- Oferuje poradnictwo i terapię psychologiczną dla osób doświadczających przemocy domowej.
- Pomaga w znalezieniu miejsca w ośrodku wsparcia lub ośrodku interwencji kryzysowej.
- Zapewnia pomoc dla sprawców przemocy poprzez poradnictwo, wsparcie i udział w programach korekcyjno-edukacyjnych.
Interwencja kryzysowa, a psychoterapia
Interwencja kryzysowa i psychoterapia to dwa różne podejścia do pomocy psychologicznej, choć mogą się wzajemnie uzupełniać. Interwencja kryzysowa ma na celu szybką pomoc w nagłych sytuacjach kryzysowych, takich jak nagłe traumy, katastrofy, przemoc czy próby samobójcze. Jest krótkoterminowa, zazwyczaj ograniczona do kilku spotkań, i polega na natychmiastowych działaniach mających na celu złagodzenie stresu, zapewnienie bezpieczeństwa oraz stabilizację emocjonalną. Skoncentrowana jest na bieżącym problemie i szybkim przywróceniu równowagi. Praktycy to psycholodzy, terapeuci, pracownicy socjalni i ratownicy medyczni.
Psychoterapia natomiast dąży do długoterminowej pracy nad szerokim spektrum problemów emocjonalnych, psychicznych i behawioralnych. Może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, zależnie od potrzeb pacjenta. Obejmuje regularne sesje terapeutyczne, w których wykorzystuje się różne techniki psychologiczne, takie jak terapia poznawczo-behawioralna czy psychodynamiczna. Jej celem jest dogłębne zrozumienie i rozwiązanie głębokich problemów emocjonalnych, rozwój osobisty oraz zmiana wzorców myślowych i zachowań. Praktycy to licencjonowani psychoterapeuci, psychologowie kliniczni i psychiatrzy. Podsumowując, interwencja kryzysowa koncentruje się na natychmiastowej pomocy i stabilizacji w sytuacjach nagłych, podczas gdy psychoterapia jest długoterminowym procesem mającym na celu głębsze zrozumienie i rozwiązanie problemów psychicznych i emocjonalnych.