Style przywiązania odnoszą się do charakterystycznych wzorców zachowań i reakcji emocjonalnych, które kształtują i rozwijają się u jednostki w dzieciństwie na podstawie relacji z opiekunami w pierwszych latach życia. Te wzorce mogą wpływać na późniejsze relacje interpersonalne i sposób, w jaki jednostka reaguje na stresujące sytuacje. Koncepcja stylów przywiązania została zaproponowana przez brytyjskiego psychoterapeutę i psychoanalityka Johna Bowlby’ego oraz rozwinięta przez amerykańską psycholog Mary Ainsworth. Ich teorie i badania stanowiły kluczowy wkład w zrozumienie, jak doświadczenia wczesnego okresu życia wpływają na tworzenie więzi interpersonalnych w późniejszym życiu. Według teorii przywiązania, w dzieciństwie rozwijamy jedną z trzech głównych kategorii stylów przywiązania: bezpieczny, lękowy lub unikający. Wymieniany jest jeszcze czwarty styl przywiązania: przywiązanie zdezorganizowane, który zaproponowała Mary Main – uczennica Mary Ainsworth.
Teoria przywiązania
Opracowana przez Johna Bowlby’ego w połowie XX wieku teoria przywiązania, opisuje głęboki i trwały związek emocjonalny, który rozwija się między dzieckiem, a opiekunem – najczęściej matką. Podstawowym założeniem tej teorii jest to, że dzieci mają wrodzoną potrzebę nawiązywania więzi, która zapewnia im poczucie bezpieczeństwa i stabilności. Przywiązanie służy jako bezpieczna baza, z której dziecko może eksplorować świat, a także jako schronienie w sytuacjach stresowych. Mary Ainsworth, kontynuując prace Bowlby’ego, przeprowadziła badania, które pozwoliły na zidentyfikowanie różnych stylów przywiązania: bezpiecznego, unikającego, ambiwalentnego i zdezorganizowanego. Styl przywiązania kształtuje się w odpowiedzi na zachowania opiekuna: jego dostępność, wrażliwość i reakcje na potrzeby dziecka.
Bezpieczne przywiązanie rozwija się, gdy opiekun jest dostępny i responsywny, co prowadzi do poczucia zaufania i bezpieczeństwa u dziecka. Styl unikający wynika z odrzucenia lub niewystarczającej reaktywności opiekuna, styl ambiwalentny z nieregularności reakcji, a zdezorganizowany ze skrajnych, często przerażających zachowań opiekuna.
Bezpieczny styl przywiązania
Przywiązanie bezpieczne występuje u dzieci, które doświadczyły odpowiedniej i konsekwentnej opieki oraz zrozumienia ze strony opiekunów. Dziecko odczuwa pewność, że jego potrzeby zostaną spełnione, a opiekunowie są dostępni i odpowiedzialni za opiekę nad nim. Dzieci z przywiązaniem bezpiecznym mają tendencję do eksplorowania otoczenia, ponieważ wiedzą, że mogą wrócić do opiekunów w razie potrzeby.
- Dzieci z bezpiecznym stylem przywiązania czują się pewnie i bezpiecznie w obecności opiekuna. Opiekun jest dostępny, reaguje na potrzeby dziecka i jest emocjonalnie dostępny.
- Dziecko jest zaniepokojone, gdy opiekun opuszcza pokój, ale szybko się uspokaja po jego powrocie.
- Osoby z bezpiecznym stylem przywiązania mają w dorosłym życiu zdrowe, stabilne relacje. Potrafią ufać innym i są zdolne do bliskich, emocjonalnych związków.
Osoba z bezpiecznym stylem przywiązania jest zwykle stała w uczuciach i umie budować zaufanie. Ma elastyczne podejście do związku i potrafi skutecznie komunikować się z partnerem, otwarcie rozmawiając o swoich emocjach i potrzebach. Nie boi się zaangażowania, z łatwością okazuje swoje uczucia i dąży do kompromisu w trakcie konfliktów. Reaguje zrozumieniem na potrzeby partnera, nie czując się nimi przytłoczona, i potrafi wybaczać błędy. W życiu dorosłym osoby z przywiązaniem bezpiecznym mają zdolność do tworzenia zdrowych i bliskich relacji, wykazują zaufanie wobec innych i są zdolne do wyrażania swoich emocji w otwarty sposób.
Unikający styl przywiązania
Przywiązanie unikające występuje u dzieci, które doświadczyły braku odpowiedniej i emocjonalnej dostępności ze strony opiekunów. Te dzieci często uczą się radzić sobie samodzielnie i minimalizują swoje potrzeby emocjonalne.
- Dzieci z unikającym stylem przywiązania mają doświadczenia z opiekunem, który jest emocjonalnie niedostępny lub odrzucający. Dzieci te uczą się polegać na sobie i unikać bliskości.
- Dziecko wydaje się niewzruszone, gdy opiekun opuszcza pokój, i unika opiekuna po jego powrocie.
- Osoby z unikającym stylem przywiązania mogą mieć trudności z bliskością emocjonalną, być niezależne i unikać zaangażowania w relacje.
Osoba z unikowym stylem przywiązania często wysyła sprzeczne sygnały i ogromnie ceni swoją niezależność. Ma trudności z wyrażaniem i okazywaniem emocji, co może prowadzić do częstej zmiany partnerów oraz tworzenia fizycznego i emocjonalnego dystansu. Brak zaufania do partnera i obawy przed wykorzystaniem utrudniają jej proszenie o pomoc. Stosuje sztywne zasady życiowe, ustala wyraźne granice w związku, a o poprzednich związkach wypowiada się lekceważąco. Unika rozmów na temat problemów w związku i ma trudności z komunikacją, często wybucha lub wychodzi podczas sprzeczek. W życiu dorosłym osobom z przywiązaniem unikającym często trudno nawiązywać głębokie relacje, ponieważ boją się zależności i intymności. Wykazują tendencję do utrzymywania dystansu emocjonalnego w związkach, co może prowadzić do trudności w wyrażaniu uczuć i unikania zaangażowania.
Lękowy styl przywiązania (ambiwalentny)
Przywiązanie lękowe występuje u dzieci, które miały sprzeczne doświadczenia z opiekunami – raz byli oni dostępni i adekwatni, a innym razem zaniedbywali dziecko. Dzieci z przywiązaniem lękowym wykazują niepewność w relacjach, są zazwyczaj przewrażliwione na odrzucenie i mają trudności z zaufaniem innym.
- Dzieci z lękowym stylem przywiązania mają niespójne doświadczenia z opiekunem, który czasami jest dostępny, a czasami nie. Dzieci te stają się nadmiernie zależne i boją się separacji.
- Dziecko jest bardzo zaniepokojone, gdy opiekun opuszcza pokój, i trudno je uspokoić po powrocie opiekuna. Często pokazuje mieszane reakcje, takie jak próby przytulenia się, ale jednocześnie odpychanie opiekuna.
- Osoby z lękowym stylem przywiązania po wejściu w dorosłość mogą być nadmiernie zależne od partnerów i wykazywać zazdrość oraz potrzebę ciągłego zapewniania o miłości.
Lękowy styl przywiązania charakteryzuje się dużą niestabilnością emocjonalną. Osoby z tym stylem pragną nieustannej bliskości w związku i często rozmyślają o relacji partnerskiej, obawiając się odrzucenia. W celu utrzymania zainteresowania partnera, mogą stosować różne zabiegi, takie jak udawanie niedostępności. Wierzą, że muszą się starać, aby utrzymać zainteresowanie partnera, i są nadmiernie wyczulone na krytykę, obawiając się opuszczenia. Potrzebują ciągłych zapewnień o miłości i często bywają zazdrosne oraz podejrzliwe. Osoby te mają skłonność do obrażania się i wybuchów emocjonalnych, biorąc do siebie wszelkie problemy w związku i często pozwalają partnerowi ustalać ton relacji. W życiu dorosłym osoby z przywiązaniem lękowym mogą być nadmiernie zaniepokojone i zazdrosne w związkach, często obawiają się, że zostaną opuszczone i zranione emocjonalnie.
Zdezorganizowany styl przywiązania
Dzieci z tym stylem przywiązania jednocześnie traktują opiekuna jednocześnie jako bezpieczną bazę i źródło zagrożenia. Szukając pocieszenia u rodzica, doświadczają sprzecznych bodźców – pragnienia bliskości i potrzeby unikania jej. Paradoksalnie, ich zależność od matki uniemożliwia ucieczkę. Zdezorganizowany styl przywiązania rozwija się w wyniku interakcji z rodzicami, którzy wzbudzają jawne przerażenie swoim gniewem, przemocą, lub gdy dzieci wyczuwają ich strach. Ten typ przywiązania powstaje w relacjach z opiekunami, którzy są przerażający, przerażeni lub zdysocjowani, prowadząc do doświadczenia „strachu bez wyjścia”.
- Dzieci z zdezorganizowanym stylem przywiązania doświadczyły opiekuna jako źródła zarówno pocieszenia, jak i lęku. Mogą to być dzieci, które były narażone na traumatyczne doświadczenia lub przemoc.
- Dziecko wykazuje sprzeczne zachowania, takie jak zbliżanie się do opiekuna i jednoczesne odwracanie się, dezorientacja lub zamrożenie w miejscu.
- Osoby z zdezorganizowanym stylem przywiązania mogą mieć poważne trudności w nawiązywaniu zdrowych relacji, wykazywać niestabilne zachowania i być podatne na problemy emocjonalne.
Osoby z tym stylem przywiązania charakteryzują się wysokim poziomem zaufania do innych i niską samooceną. Wydają się zbyt ufne, dążą do bliskich relacji, są nazbyt szczere i polegają na innych, jednocześnie odczuwając lęk przed odrzuceniem. Mają trudności z kontrolowaniem swoich zachowań i regulacją emocji, co może być wynikiem doświadczenia przemocy emocjonalnej lub fizycznej oraz życia w zagrażającym środowisku.
Wpływ stylów przywiązania na dorosłe życie
Styl przywiązania, który rozwija się w dzieciństwie, może mieć długotrwałe konsekwencje dla relacji międzyludzkich i zdrowia psychicznego w dorosłym życiu. Styl przywiązania wpływa na to, jak ludzie nawiązują i utrzymują relacje miłosne. Osoby z bezpiecznym stylem przywiązania są zazwyczaj bardziej zadowolone w swoich związkach, podczas gdy osoby z lękowym lub unikającym stylem przywiązania mogą doświadczać większych trudności. Styl przywiązania wpływa na to, jak ludzie radzą sobie ze stresem. Osoby z bezpiecznym stylem przywiązania mają zazwyczaj lepsze strategie radzenia sobie i większe wsparcie społeczne. Styl przywiązania może wpływać na podatność na różne problemy zdrowia psychicznego. Na przykład osoby z zdezorganizowanym stylem przywiązania są bardziej narażone na zaburzenia lękowe, depresję i problemy z regulacją emocji.
Zmiana stylu przywiązania
Style przywiązania nie są stałe i nieodwracalne. Przez całe życie możemy modyfikować nasze sposoby przywiązania w poprzez doświadczenia, rozwijanie samoświadomości bądź terapię. Zrozumienie swoich własnych stylów przywiązania pozwala bardziej efektywnie zarządzać naszymi relacjami i pomaga rozwijać zdrowsze więzi z innymi.
Najlepszym sposobem na zrozumienie i przekształcenie stylu przywiązania jest podjęcie pracy nad sobą i ewentualnie skorzystanie z pomocy psychoterapeuty. Terapia może pomóc w identyfikacji źródeł naszych reakcji emocjonalnych, pracy nad zranieniami, których doświadczyliśmy w przeszłości i nauczeniu się zdrowych strategii radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
Style przywiązania odgrywają istotną rolę w kształtowaniu naszych relacji interpersonalnych i wpływają na to, jak odczuwamy i reagujemy w związkach. Rozpoznawanie swojego stylu przywiązania i podjęcie pracy nad nim może pomóc nam w tworzeniu bardziej satysfakcjonujących i trwałych więzi z innymi ludźmi. Rozwijanie zdrowych wzorców przywiązania stanowią klucz do osiągnięcia pełniejszego i bardziej satysfakcjonującego życia emocjonalnego.