Projekt ustawy o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologów po wielu latach oczekiwania, 28 czerwca 2024 r. po zakończeniu etapu Uzgodnień i Konsultacji publicznych, trafił na etap Opiniowania. Uregulowanie zawodu psychologa wydaje się być sprawą, której nie da się przeciągać przez kolejne dekady. Na rynku systematycznie przybywa absolwentów kierunków psychologicznych, a klienci ich usług potrzebują ustawowego zapewnienia bezpieczeństwa korzystania z tych usług oraz trzymania pieczy nad ich jakością. Według danych z GUS w Polsce w 3 kwartale 2023 roku było 142 tysiące osób posiadających wykształcenie magisterskie uzyskane na kierunku psychologia.
Projekt ustawy o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologów
W projekcie ustawy o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologów z dnia 27 czerwca 2024 r. znalazły się zapisy regulujące:
1) zasady uzyskiwania prawa wykonywania zawodu psychologa;
2) zasady i warunki wykonywania zawodu psychologa;
3) zasady organizacji i działania samorządu zawodowego psychologów;
4) zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej psychologów.
W projekcie ustawy podkreślono, że zawód psychologa jest zawodem zaufania publicznego. Po wejściu w życie ustawy w proponowanym kształcie tytuł zawodowy „psycholog” będzie podlegał ochronie prawnej. Projekt przewiduje również odpowiedzialność dyscyplinarną włącznie ze skreśleniem z Listy Psychologów skutkującym pozbawieniem prawa do wykonywania zawodu psychologa.
Jakie zapisy znalazły się w projekcie nowej ustawy u zawodzie psychologa?
Najważniejsze założenia projektu można streścić w następujących punktach:
1. Prawo wykonywania zawodu, psycholog uzyskuje z dniem wpisu na Listę Psychologów, którą prowadzi regionalna rada psychologów, właściwa ze względu na adres zamieszkania psychologa w systemie teleinformatycznym udostępnianym przez Krajową Radę Psychologów. Od dnia wpisu na Listę psycholog wykonuje zawód samodzielnie, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy psychologicznej, z należytą starannością oraz z zasadami etyki zawodowej.
2. Aby zostać wpisanym na Listę Psychologów przez regionalną radę, osoba musi spełniać następujące wymagania:
a) Wykształcenie:
-
- Ukończyć w Polsce: a) studia pierwszego i drugiego stopnia na kierunku psychologia, uzyskując tytuł magistra, albo b) jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia, uzyskując tytuł magistra, lub
- Posiadać dyplom z państwa spoza UE, uznany za równoważny z polskim dyplomem magistra psychologii, lub
- Posiadać kwalifikacje do wykonywania zawodu psychologa uzyskane w państwie członkowskim UE, uznane w Polsce zgodnie z przepisami ustawy o uznawaniu kwalifikacji zawodowych.
b) Osoba musi w pełni korzystać z praw publicznych i mieć pełną zdolność do czynności prawnych.
c) Osoba nie może być prawomocnie skazana na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.
d) Znajomość języka polskiego na poziomie co najmniej B2 według CEFR, potwierdzone certyfikatem, chyba że posiada obywatelstwo polskie lub ukończyła wymagane studia w Polsce w języku polskim.
e) Aby zostać wpisanym na Listę Psychologów należy złożyć Wniosek, od którego złożenia regionalna rada pobiera opłatę w wysokości nie wyższej niż 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za poprzedni rok, a za wydanie zaświadczenia regionalna rada pobiera opłatę w wysokości nie wyższej niż 1% przeciętnego wynagrodzenia.
3. Po uzyskaniu wpisu na Listę Psychologów, psycholog współpracuje z opiekunem w sprawach dotyczących rozwoju zawodowego.
- Celem opieki jest udzielanie wsparcia psychologowi rozpoczynającemu wykonywanie zawodu poprzez wzmocnienie jego kompetencji zawodowych oraz zapoznanie z praktycznymi aspektami etycznych standardów wykonywania zawodu psychologa.
- Opiekunem może być psycholog wykonujący zawód przez co najmniej 5 lat w specjalności tożsamej ze specjalnością psychologa. Opiekun ustala z psychologiem indywidualny plan rozwoju zawodowego. Maksymalna liczba godzin współpracy z opiekunem, która powinna odbyć się w okresie 24 miesięcy pracy psychologa, wynosi nie więcej niż 900 godzin.
- Okres opieki trwa 12 miesięcy, począwszy od dnia wydania przez opiekuna zgody. Po upływie 30 dni od zakończenia opieki, opiekun wydaje pisemną opinię na temat rozwoju zawodowego i kontynuacji wykonywania zawodu przez psychologa.
- Opiekun przekazuje tę opinię do właściwej regionalnej rady oraz przesyła ją do wiadomości psychologa. W przypadku negatywnej opinii opiekuna, psycholog ma prawo odwołać się do regionalnej rady w terminie 14 dni od dnia otrzymania opinii. Regionalna rada rozpatruje odwołanie w drodze uchwały w terminie 30 dni od jego doręczenia.
4. Wykonywanie zawodu psychologa polega na udzielaniu świadczeń psychologicznych. Świadczeniami psychologicznymi są następujące działania:
a) diagnoza psychologiczna, polegająca na rozpoznawaniu za pomocą metod psychologicznych, opartych na dowodach naukowych, właściwości funkcjonowania psychologicznego odbiorcy świadczeń psychologicznych oraz jego psychologicznych przyczyn i skutków;
b) opiniowanie psychologiczne, polegające na opisie aktualnego funkcjonowania psychologicznego odbiorcy świadczeń psychologicznych, sporządzonego na piśmie na podstawie przeprowadzonego badania psychologicznego;
c) orzekanie psychologiczne, polegające na formułowaniu na piśmie diagnozy psychologicznej o aktualnym funkcjonowaniu odbiorcy świadczeń psychologicznych na podstawie przepisów odrębnych;
d) udzielanie pomocy psychologicznej, polegającej na stosowaniu form oddziaływania psychologicznego ukierunkowanych na rozwój, podnoszenie jakości życia, profilaktykę, zachowanie i przywracanie zdrowia psychicznego, zapobieganie, zmniejszanie i usuwanie nieprawidłowości dotyczących zdrowia psychicznego odbiorcy świadczeń psychologicznych oraz wsparcie w sytuacji doświadczenia kryzysu, traumy lub stresu.
e) prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych w dziedzinie psychologii;
f) działalności dydaktycznej w zakresie psychologii.
5. Psycholog ma obowiązek prowadzenia dokumentacji psychologicznej odbiorcy świadczeń psychologicznych. Dokumentacja psychologiczna jest objęta tajemnicą zawodową psychologa. Odbiorca świadczeń psychologicznych ma prawo do dostępu do dokumentacji psychologicznej dotyczącej udzielonych mu świadczeń psychologicznych. Psycholog jest obowiązany przechowywać dokumentację, w postaci papierowej lub elektronicznej, przez okres 5 lat od dnia zakończenia udzielania świadczeń psychologicznych. Natomiast w przypadku gdy odbiorca świadczeń psychologicznych jest małoletni – dokumentację psychologiczną przechowuje się przez okres 5 lat od dnia osiągnięcia przez niego pełnoletności, a gdy odbiorca świadczeń psychologicznych jest ubezwłasnowolniony – dokumentację psychologiczną przechowuje się przez okres 5 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o uchyleniu ubezwłasnowolnienia.
6. Psycholog ma prawo i obowiązek doskonalenia zawodowego w formie kształcenia ustawicznego. Przebieg doskonalenia zawodowego psychologa dokumentuje się w karcie doskonalenia zawodowego.
7. Psychologowie są zorganizowani na zasadach samorządu zawodowego, a przynależność do samorządu psychologów jest obowiązkowa.
8. Psycholog podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za popełnienie przewinienia dyscyplinarnego polegającego na:
a) naruszeniu zasad etyki określonych w Kodeksie Etyki Zawodowej
b) naruszeniu przepisów związanych z wykonywaniem zawodu psychologa
c) odpowiedzialności dyscyplinarnej podlega również psycholog za uporczywe uchylanie się od płacenia składek członkowskich
d) skreślenie z Listy skutkujące pozbawieniem prawa do wykonywania zawodu psychologa (osoba skreślona z Listy może być na nią ponownie wpisana jeżeli spełnia warunki, o których mowa w art. 6 projektu ustawy, oraz upłynęło 10 lat od dnia, w którym orzeczenie o skreśleniu z Listy stało się prawomocne)
e) mniej dotkliwe kary dyscyplinarne to: upomnienie, nagana, kara pieniężna w wysokości nie wyższej niż 100% przeciętnego wynagrodzenia, zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 3 miesięcy do 3 lat.
9. Kto posługuje się tytułem zawodowym psychologa, nie posiadając prawa wykonywania zawodu psychologa, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Jeżeli sprawca tego czynu działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wprowadza w błąd co do posiadania takiego uprawnienia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
10. Kto udziela świadczeń psychologicznych nie posiadając prawa wykonywania zawodu psychologa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jeżeli sprawca tego czynu działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wprowadza w błąd co do posiadania takiego uprawnienia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
11. Kto dopuszcza do udzielania świadczeń psychologicznych osobę, która nie posiada prawa wykonywania zawodu psychologa, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
12. Osoba, która w dniu wejścia w życie ustawy ukończyła w Rzeczypospolitej Polskiej jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia oraz uzyskała tytuł zawodowy magistra, lub ukończyła studia drugiego stopnia na kierunku psychologia oraz uzyskała tytuł zawodowy magistra niezależnie od kierunku ukończenia studiów pierwszego stopnia bądź też spełnia którąś z trzech pozostałych przesłanek wymienionych w projekcie ustawy – staje się psychologiem w rozumieniu tej ustawy bez konieczności realizacji opieki, o której mowa w art. 16 projektu ustawy, z zastrzeżeniem że taka osoba zostanie wpisywana na Listę Psychologów, na jej wniosek złożony nie później niż w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy. Osoba taka może wykonywać zawód psychologa w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy bez uzyskania wpisu na Listę Psychologów.
13. Psycholog jest zobowiązany do utrzymania w tajemnicy informacji uzyskanych od odbiorcy świadczeń psychologicznych oraz do ochrony danych osobowych związanych z wykonywaniem zawodu. Istnieją jednak pewne wyjątki od tej zasady, na przykład gdy wynika to z odrębnych przepisów lub gdy odbiorca świadczeń psychologicznych albo jego przedstawiciel ustawowy wyrazi pisemną zgodę na ujawnienie tajemnicy, po wcześniejszym poinformowaniu ich o konsekwencjach takiego ujawnienia.
14. W projekcie ustawy znalazł się zapis definiujący metody psychologiczne jako:
a) testy psychologiczne – wystandaryzowane, obiektywne, o sprawdzonej trafności i rzetelności techniki pomiaru właściwości psychologicznych,
b) inne techniki psychologiczne – techniki służące diagnozie psychologicznej, które obejmują w szczególności: rozmowę, wywiad, obserwację, analizę próbek zachowania, eksperyment kliniczny.
15. Psycholog może prowadzić psychoterapię na podstawie odrębnych przepisów z zastrzeżeniem, że nie ogranicza to prawa do prowadzenia psychoterapii osobom z uprawnieniami psychoterapeuty nieposiadającym prawa do wykonywania zawodu psychologa.
Procedowania ustawa najwcześniej wejdzie w życie w pierwszym kwartale 2026 roku.
https://legislacja.gov.pl/projekt/12386703/katalog/13067177#13067177
https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zawodzie-psychologa-oraz-samorzadzie-zawodowym-psychologow