Psychologia

Efekt Dunninga-Krugera jest jednym z najbardziej interesujących i szeroko omawianych zjawisk psychologicznych związanych z poznaniem i samooceną. Zjawisko to zostało nazwane na cześć dwóch psychologów – Davida Dunninga i Justina Krugera z Uniwersytetu Cornell – którzy w 1999 roku opublikowali wyniki badania dotyczącego zdolności ludzi do samodzielnej oceny własnych kompetencji. Efekt ten opisuje tendencję osób o niskich kompetencjach w danej dziedzinie do przeceniania swoich umiejętności oraz skłonność osób bardziej kompetentnych do ich niedoceniania. Efekt Dunninga-Krugera to błąd poznawczy, w którym osoby o niskich kompetencjach w danej dziedzinie mają skłonność do przeceniania i zawyżania własnych umiejętności i wiedzy, natomiast osoby o …

ADHD (z ang. attention deficit hyperactivity disorder) to zaburzenie neurorozwojowe, które charakteryzuje się deficytem w zakresie hamowania i samoregulacji. W kontekście ADHD deficyt hamowania oznacza trudność w zatrzymywaniu impulsów i reakcji, które pojawiają się spontanicznie. Osoba dorosła z ADHD może mieć problem z zahamowaniem reakcji odnośnie skierowania uwagi na bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne – rozkojarzać ją mogą własne myśli oraz wszelkie bodźce z otoczenia. Samoregulacja natomiast dotyczy umiejętności świadomego kierowania swoimi emocjami, a także uwagą i zachowaniem – co oznacza, że osoby z ADHD często mają trudności z koncentracją, planowaniem i wytrwaniem w realizacji celów, co w psychologii określa się …

Dysforia płciowa to termin opisujący silny i trwały psychiczny dyskomfort wynikający z rozbieżności między płcią przypisaną przy urodzeniu (opartą na biologicznych cechach płciowych), a tożsamością płciową danej osoby. Dotyka ona głównie osób transpłciowych i osób o różnorodnych tożsamościach płciowych, choć nie każdy doświadczający różnic w identyfikacji płciowej będzie odczuwać ten rodzaj cierpienia psychicznego i emocjonalnego. U części z tych osób istnieje akceptacja swojego ciała bez potrzeby interwencji medycznych mających na celu potwierdzenie ich tożsamości płciowej. Zespół dezaprobaty płci W przeszłości stan ten określano mianem „zaburzenia tożsamości płciowej”, co sugerowało patologizację. W 2013 roku, wraz z publikacją DSM-5 zmieniono termin na …

Fiksacja funkcjonalna (functional fixedness) to pojęcie psychologiczne odnoszące się do specyficznego rodzaju umysłowego ograniczenia, przejawiającego się w niezdolności do zauważenia nowych, niestandardowych zastosowań dla przedmiotu, ze względu na zbyt silne skoncentrowanie na jego tradycyjnym, typowym sposobie użycia lub przeznaczeniu. Fiksacja funkcjonalna polega na trudności w dostrzeżeniu niestandardowego sposobu wykorzystania danego obiektu, co ogranicza zdolność do rozwiązywania problemów, szczególnie w sytuacjach nowych i nietypowych. Zjawisko to utrudnia kreatywne myślenie, ponieważ skupiamy się na tradycyjnej funkcji przedmiotów. Fiksację funkcjonalną można opisać jako „utknięcie” w sztywnych schematach myślowych, co utrudnia kreatywne i innowacyjne rozwiązywanie problemów. Termin ten został wprowadzony w 1945 roku przez …

Marek Kotański (ur. 11 marca 1942 r. w Warszawie, zm. 19 sierpnia 2002 r. również w Warszawie) pochodził z rodziny o bogatych tradycjach humanistycznych, był synem Ludwiki i Wiesława Kotańskich. Matka Kotańskiego była urzędniczką, choć Kotański twierdził, a ojciec był profesorem i twórcą wydziału japonistyki na Uniwersytecie Warszawskim, a także pasjonatem psychologii. Rodzinne środowisko, pełne empatii, otwartości i zaangażowania społecznego, miało ogromny wpływ na jego osobowość oraz wybory życiowe. Marek Kotański dorastał w atmosferze, w której pomoc potrzebującym była naturalnym elementem codzienności. Rodzinne opowieści o psychoanalizie oraz obecność krewnych zajmujących się psychologią (wuj – psycholog przemysłowy, ciotka – psycholog dziecięcy) …

Urojenia to zaburzenia treści myślenia przejawiające się jako nieprawidłowe, fałszywe przekonania pochodzenia chorobowego, które pacjent uparcie utrzymuje pomimo braku ich logicznej weryfikacji. Osoba doświadczająca urojeń nie jest zdolna do zaakceptowania tego, że jej przekonania mogą być nieprawdziwe, nawet w obliczu przekonujących dowodów przeczących tym przekonaniom. Takich fałszywych przekonań również nie można wyjaśnić  poprzez kontekst kulturowy lub edukacyjno-zawodowy pacjenta. Urojenia często przybierają różne formy, takie jak wielkościowe (przekonanie o wysokim statusie), erotyczne (przekonanie, że ktoś jest wobec pacjenta seksualnie zainteresowany), odnoszące się do instytucji (przekonanie, że instytucje takie jak telewizja czy prasa interesują się pacjentem), prześladowcze (przekonanie, że ktoś śledzi pacjenta) …

Urojenia paranoidalne nazywane również urojeniami nieusystematyzowanymi, to rodzaj urojeń, w których osoba jest głęboko przekonana o tym, że jest prześladowana, obserwowana, śledzona, atakowana przez inne osoby, grupy lub instytucje lub jest celem spisku pomimo braku rzeczywistych dowodów na takie działania. Urojenia paranoidalne to niespójny, absurdalnym dziwaczny ciąg urojeń, które dotyczą wydarzeń statystycznie niemożliwych do zadziania się. Ich przeciwieństwem są urojenia paranoiczne, stanowiące zbiory przekonań powiązanych ze sobą logicznie w sposób usystematyzowany. Paranoja to wykracza poza zwykłe poczucie niepokoju lub podejrzliwości stan psychiczny, który utrzymuje się przez dłuższy okres czasu. Przykładami urojeń paranoidalnych są urojenia sterowania, urojenia wpływu na sytuację, urojenia …

Urojenia są błędnymi sądami wynikającymi z przekonań. Urojenia z reguły oporne są na wszelką perswazję, gdyż towarzyszy im ogromna siła przekonania, a osobę je wypowiadającą cechuje duża pewność siebie. Pomimo wyraźnej sprzeczności z obiektywnie doświadczaną rzeczywistością, osoba znajdująca się w procesie urojeniowym w sposób subiektywny bezkrytycznie wierzy w prawdziwość nieprawdziwego sądu. Urojenia stanowiące układy sądów powiązanych ze sobą logicznie w sposób usystematyzowany nazywane są urojeniami paranoicznymi lub urojeniami usystematyzowanymi. Tego typu rozbudowane systemy urojeniowe mogą przybierać postać światopoglądów lub teorii filozoficznych. Urojenia usystematyzowane Urojenia paranoiczne nazywane są również urojeniami usystematyzowanymi. Urojenia te są rodzajem zaburzeń myślenia, w których osoba posiada …

Urojenia oddziaływania znane są także jako urojenia wpływu lub urojenia wpływu na zdarzenia. Jest to rodzaj urojeń, w których osoba jest przekonana, że jej myśli, działania lub zachowanie mają wpływ na rzeczywistość lub na wydarzenia wokół niej w sposób, który dla obserwatorów jest nielogiczny lub nierealny. Osoby cierpiące na urojenia oddziaływania często utożsamiają się z osobami o nadzwyczajnej mocy lub zdolnościach, wierząc, że ich myśli lub działania mogą kontrolować innych ludzi, otaczającą przyrodę lub wydarzenia społeczne. Przykłady urojeń oddziaływania obejmują przekonanie, że osoba może powodować deszcz, wpływać na wyniki sportowe lub wywoływać katastrofy, choć brak jakichkolwiek dowodów na takie możliwości. …