Dobrostan odnosi się do ogólnego stanu naszego samopoczucia, zadowolenia z życia i poczucia szczęścia. Jest to szerokie pojęcie, które uwzględnia zarówno nasze emocje, jak i nasze funkcjonowanie psychospołeczne. Dobrostan psychiczny (zdrowie psychiczne) odnosi się do stanu, w którym człowiek doświadcza równowagi emocjonalnej, psychologicznej i społecznej, posiada zdolność do radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami oraz funkcjonuje w różnych aspektach życia w sposób satysfakcjonujący.
Dobrostan psychiczny to stan równowagi umysłowej i emocjonalnej, który przejawia się w dobrym samopoczuciu, zdrowej samoocenie oraz zdolności do skutecznego radzenia sobie z trudnościami i stresem. Obejmuje zarówno emocjonalne aspekty, takie jak poczucie szczęścia, spełnienia i satysfakcji, jak i poznawcze, związane z klarownością myślenia i umiejętnością przystosowania się do zmieniających się warunków. Dobrostan psychiczny zależy także od zdrowych relacji międzyludzkich oraz umiejętności zarządzania emocjami, pozytywnego nastawienia do siebie i znajdowania sensu oraz celu w życiu.
Dobrostan psychiczny zależy od wielu czynników, takich jak demograficzne (np. wiek, miejsce zamieszkania), charakterologiczne (np. cechy osobowości, umiejętności społeczne) oraz środowiskowe (np. religia, czas wolny). Badania pokazują, że choć pozytywne emocje maleją z wiekiem, to zadowolenie z życia i negatywne nastroje pozostają niezmienne. Osoby wierzące są zazwyczaj szczęśliwsze niż niewierzące, choć wpływ praktyk religijnych na dobrostan psychiczny jest coraz mniejszy. Inne badania wskazują na silną zależność między dobrostanem a subiektywną oceną zdrowia, a psychoimmunologia sugeruje, że dobry stan psychiczny może wspierać odporność organizmu.
Chociaż szczęśliwi ludzie częściej żyją w zamożniejszych krajach i mają środki do realizacji swoich celów, poczucie szczęścia w większym stopniu zależy od pozytywnego nastawienia, bliskich relacji, ambitnych planów i optymizmu. Wysoki poziom dobrostanu wpływa korzystnie na życie zawodowe i relacje międzyludzkie, prowadząc do lepszej opinii, wyższych wyników w pracy i mniejszej liczby nieobecności.
Dobrostan psychiczny
Dobrostan psychiczny odnosi się do przeżywania przez człowieka pozytywnych emocji, niskiego poziomu negatywnych nastrojów oraz wysokiego zadowolenia z życia. Termin ten wywodzi się z psychologii pozytywnej, która skupia się na badaniu ludzkich zalet oraz możliwościach ich rozwoju. Poczucie dobrostanu ściśle związane jest z optymizmem, który stanowi ważny zasób osobisty, wpływający na zdrowie, samopoczucie i życiowe sukcesy.
W definicji dobrostanu psychicznego można uwzględnić takie aspekty jak:
- Poczucie szczęścia i spełnienia – subiektywne odczucie zadowolenia z życia.
- Stabilność emocjonalna – umiejętność zarządzania emocjami, radzenia sobie ze stresem i niepewnością.
- Samorealizacja – poczucie, że człowiek rozwija swoje talenty, pasje i osiąga cele zgodne z jego wartościami.
- Relacje międzyludzkie – zdrowe, wspierające relacje społeczne, w tym z rodziną, przyjaciółmi i współpracownikami.
- Zdolność do adaptacji – umiejętność przystosowywania się do zmian, pokonywania trudności i wyzwań życiowych.
Dobrostan psychiczny oznacza zdolność do efektywnego rozwiązywania problemów i utrzymywania poczucia równowagi pomimo wystęujących trudności.
Dobrostan może być rozumiany na kilku poziomach:
Poziom emocjonalny
Obejmuje doświadczanie pozytywnych emocji, takich jak radość, zadowolenie, spokój, miłość, oraz minimalizowanie negatywnych emocji, takich jak smutek, gniew, lęk. Ważne jest, aby mieć zdolność do radzenia sobie z trudnościami emocjonalnymi i znajdowania równowagi emocjonalnej.
Poziom psychologiczny
Dotyczy naszych przekonań, wartości i postrzegania siebie. Pozytywny dobrostan psychologiczny obejmuje pozytywne samoocenę, akceptację siebie, pozytywne relacje interpersonalne, poczucie celu i sensu w życiu, elastyczność poznawczą oraz zdolność do radzenia sobie z wyzwaniami i kryzysami psychicznymi.
Poziom społeczny
Odnosi się do jakości naszych relacji z innymi ludźmi i naszej integracji społecznej. Dobrostan społeczny obejmuje wsparcie społeczne, poczucie przynależności i więzi z innymi, empatię, zdolność do nawiązywania i utrzymywania zdrowych relacji oraz uczestnictwo w społeczności.
Poziom fizyczny
Dotyczy naszego zdrowia fizycznego i funkcjonowania ciała. Poczucie dobrego samopoczucia fizycznego może wynikać z dbałości o zdrowie, aktywności fizycznej, odpowiedniej diety i snu, unikania nadmiernego stresu oraz opieki nad swoim ciałem.
Cebulowa teoria szczęścia Janusza Czapińskiego
Janusz Czapiński w tzw. „Cebulowej teoria szczęścia” wyróżnia trzy poziomy szczęścia w życiu człowieka:
- wola życia,
- ogólny dobrostan psychiczny,
- zadowolenie z poszczególnych aspektów życia.
Pierwszy poziom koncentruje się na pozytywnym nastawieniu do celów życiowych, które nadają sens egzystencji i pozwalają utrzymać motywację do życia. Drugi poziom odnosi się do świadomego oceniania swojego życia, przy czym odczucia dotyczące losu zmieniają się w zależności od okoliczności. Z kolei zadowolenie z konkretnych dziedzin życia jest zmienne i zależne od wewnętrznych doświadczeń i sytuacji.
Dobrostan subiektywny
Dobrostan jest wynikiem skomplikowanej interakcji wielu czynników, takich jak genetyka, środowisko, relacje społeczne, styl życia, zdrowie psychiczne, samopoczucie emocjonalne i wiele innych. Wzmacnianie dobrego samopoczucia i dobrostanu może wymagać pracy nad różnymi aspektami swojego życia, takimi jak rozwijanie pozytywnych relacji, pielęgnowanie zdrowego stylu życia, samorozwój, radzenie sobie z trudnościami emocjonalnymi i dążenie do osiągnięcia satysfakcji z życia.
Dobrostan subiektywny, stanowiący istotny element ludzkiego zdrowia według definicji WHO, obejmuje nie tylko brak choroby i niepełnosprawności, ale także subiektywne odczucie zadowolenia z własnego życia w wymiarze fizycznym, psychicznym i społecznym. Badania psychologiczne nad jakością życia doprowadziły do stworzenia trójwymiarowej koncepcji subiektywnego dobrostanu, która obejmuje dobrostan emocjonalny, osobowościowy i społeczny. W ten sposób zdrowie można rozumieć jako połączenie dobrostanu fizycznego, psychicznego (emocjonalnego i osobowościowego) oraz społecznego.
Dobrostan jest indywidualnym doświadczeniem, a każda osoba może mieć własne pojęcie dobra i cele związane z własnym poczuciem spełnienia. Każdy może również być indywidualnie uwarunkowany na różne czynniki wpływające na dobry stan psychiczny i emocjonalny.