Przymierze terapeutyczne (sojusz terapeutyczny, przymierze w działaniu, sojusz roboczy) oznacza współpracę pomiędzy psychoterapeutą (psychologiem), a klientem i odnosi się do porozumienia zawartego między terapeutą, a klientem, które określa warunki i cele terapii oraz zasady współpracy. Przymierze terapeutyczne odnosi się do opartej na wzajemnym zaufaniu i zaangażowaniu między terapeutą, a pacjentem, relacji i współpracy w procesie terapeutycznym. Jest to kluczowy element efektywnej pracy terapeutycznej, który obejmuje wzajemne zrozumienie, zaufanie i wspólną pracę nad osiągnięciem celów terapeutycznych. Przymierze terapeutyczne wiąże się z lepszymi wynikami terapeutycznymi. Dobre relacje między terapeutą, a pacjentem mogą zwiększać motywację pacjenta do pracy nad sobą i wpływać na efektywność zastosowanych technik terapeutycznych, dlatego silne przymierze terapeutyczne jest fundamentalnym aspektem terapii, który wspiera proces leczenia i rozwój osobisty pacjenta.
Jak zauważa dr n. med. Łukasz Müldner-Nieckowski – psychiatra, psychoterapeuta, psychoanalityk jungowski i superwizor, który jest konsultantem krajowym w dziedzinie psychoterapii:
„Nie każda relacja jest relacją potencjalnie terapeutyczną. Profesjonalista, pracując z pacjentem, musi posiadać umiejętność utworzenia przymierza terapeutycznego, czyli relacji na określonych zasadach, które zapewniają pacjentowi bezpieczne środowisko do rozwoju rozumienia swoich mechanizmów psychologicznych i wprowadzania zmian w swoim życiu psychicznym. Tworzenie takiej relacji wymaga zarówno wiedzy, jak i doświadczenia”.
Elementy przymierza terapeutycznego
Silne przymierze terapeutyczne jest istotnym elementem skutecznego procesu terapeutycznego, ponieważ pozytywna relacja między terapeutą, a klientem przyczynia się do lepszych wyników terapeutycznych. Umożliwia klientowi otwarcie się, dzielenie się trudnościami i eksplorację głębszych emocji. Terapeuta natomiast może lepiej zrozumieć klienta i dostosować podejście terapeutyczne do jego indywidualnych potrzeb. Przymierze terapeutyczne powinno być budowane od samego początku i utrzymywane przez cały proces terapeutyczny, umożliwiając wspólną pracę nad osiągnięciem pożądanych zmian i poprawę zdrowia psychicznego klienta.
Zaangażowanie
Zarówno terapeuta, jak i pacjent muszą być zaangażowani w terapię i dążyć do pozytywnych zmian. Oznacza to regularne uczestnictwo w sesjach terapeutycznych, otwartość na współpracę i gotowość do podejmowania wysiłku w celu osiągnięcia postawionych celów.
Wzajemne zrozumienie
Terapeuta stara się zrozumieć i empatycznie odnosić się do doświadczeń, emocji i perspektywy klienta. Wzajemne zrozumienie tworzy podstawę dla budowania relacji opartej na empatii i akceptacji.
Zaufanie
Klient musi czuć się bezpiecznie i zaufać terapeucie, aby otworzyć się na proces terapeutyczny. Terapeuta musi zasłużyć na to zaufanie poprzez konsekwentne zachowanie, dochowywanie poufności, okazywanie szacunku klientowi i profesjonalizm w podejmowaniu interwencji terapeutycznych.
Współpraca
Terapeuta i klient współpracują nad rozumieniem problemów klienta, identyfikowaniem celów terapeutycznych i opracowywaniem planów działania. Wspólna praca obejmuje wykorzystywanie różnych technik terapeutycznych, eksplorację trudności i zmianę myślenia, emocji i zachowań.
Cechy przymierza terapeutycznego
Przymierze terapeutyczne składa się z trzech głównych elementów: określenia celów terapii lub psychologicznej diagnozy, ustalenia działań mających służyć ich realizacji oraz budowania silnej więzi między pacjentem, a terapeutą lub psychologiem. Jest ono fundamentem skutecznej relacji psychoterapeutycznej i diagnostycznej. Przymierze terapeutyczne uważane jest za kluczowy czynnik udanej interwencji psychologicznej. Cele i metody ich osiągania zazwyczaj są ustalane na początku terapii podczas zawierania kontraktu terapeutycznego, ale efektywność procesu zależy głównie od jakości relacji i zaufania między stronami. Przymierze terapeutyczne zapewnia wysoką jakość współdziałania terapeutycznej ze względu na utrzymywanie współpracy między terapeutą, klientem nawet w sytuacjach kiedy pojawiają się między nimi silne i negatywne emocje, które w naturalny sposób mogą prowokować klienta do zerwania relacji terapeutycznej.
Dynamika przebiegu przymierza terapeutycznego
Przymierze terapeutyczne jest dynamiczne, jego siła może się zmieniać w trakcie terapii, oscylując od momentów bardzo silnego zaufania do ryzyka przerwania więzi.
Poziom przymierza terapeutycznego
Silne przymierze terapeutyczne umożliwia wprowadzenie trudniejszych i potencjalnie frustrujących interwencji, które mogą być konieczne do postępu w terapii. Klient, czując się bezpiecznie i ufając terapeucie, jest bardziej otwarty na wyzwania i trudne tematy.
Zagrożenie przerwania przymierza
W terapii zawsze istnieje ryzyko osłabienia lub przerwania przymierza. Dlatego temat utrzymania i wzmacniania więzi jest priorytetowy podczas sesji. Terapeuta musi być stale czujny na sygnały zagrożenia dla przymierza i gotowy do natychmiastowego działania, aby naprawić i wzmocnić relację z klientem.
Warunki konieczne przymierza terapeutycznego
- Warunek abstynencji (wstrzemięźliwości) wskazuje na to, jaki sposób zaspokajania interwencji może być stosowany w ramach danego systemu (nie wolno mieć innej gratyfikacji niż finansowa).
- Warunek neutralności
– terapeuta nie przekazuje pacjentowi informacji o własnym światopoglądzie i nie nakłania go do respektowania zasad wybranego przez siebie światopoglądu
– jeśli terapeuta pracuje w obszarze jakiegoś systemu religijnego i światopoglądowego, świadomie wpływając i modyfikując cele terapii, to powinien o tym informować pacjenta.