Teoria własnego ja Rogersa

Do najlepiej znanych przedstawicieli teorii traktujących organizm jako całość należy Carl Rogers, który zdobył uznanie także jako terapeuta. Kładzie on nacisk na prywatny świat jednostki, świat doznań, który nazywa polem fenomenolo­gicznym (phenomenal field). To właśnie spostrzeżenia i interpretacje dokonywane przez daną jednostkę determi­nują jej późniejsze zachowanie. Aby więc zrozumieć czyjeś zachowanie, nie wystarczy znać obiektywną sytuację: musimy zrozumieć, jak tę sytuację widzi dana osoba.

Odrębną częścią tego pola jest pojęcie o sobie (self ­concept), które rozwija się w wyniku interakcji danej jednostki ze środowiskiem. Ludzie zachowują się w sposób zgodny z posiadanym obrazem samego siebie i skłonni są odrzucać lub zniekształcać napływającą informację, która jest zagrażająca dla ich „ja„. Doznanie może być zatem ujęte w formę symboliczną, w którym to przypadku staje się ono wyraźnie i świadomie spostrzegane, może nie być poddane symbolizacji i pozostaje poniżej poziomu świadomości lub też wreszcie może zostać zigno­rowane.

Dla Rogersa, podobnie jak dla Goldsteina, najbardziej podstawowym popędem oddziałującym na człowieka jest popęd do samorealizacji. Niestety, popęd ten niekiedy popada w konflikt z potrzebą aprobaty, czyli pozytywnej oceny (positive regard), zarówno ze strony siebie samego, jak i innych. Jeśli znaczące osoby z otoczenia dziecka wyrażają konsternację na widok niektórych rzeczy, które ono robi, nie wyjaśniając mu, że ta dezaprobata odnosi się do zachowania, a nie do niego jako osoby, wówczas dziecko może zacząć robić i myśleć tylko to, co jest akceptowane przez otoczenie. W tym przypadku rozwinie się niezgodność (incongruence) między „prawdziwymi” uczuciami dziecka i jego czynnoś­ciami, z jednej strony, a tym, co „może być zaakceptowane” – z drugiej. Choroba umysłowa pojawia się wtedy, gdy ktoś nie ośmiela się być sobą, czyli w efekcie nie zdaje sobie sprawy ze swych prawdziwych doznań.

Rogers jest jednak przekonany, że gdy dana jednostka wyraźnie spostrzega i właściwie symbolizuje istniejące możliwości wyboru, to wybierze drogę rozwoju. Wyzdrowienie jest więc możliwe dzięki własnemu, wewnętrznemu dążeniu pacjenta do rozwoju i do osiągnięcia pełni osobo­wości (wholeness), a zadaniem terapeuty jest zapewnienie pacjentowi atmosfery bezpieczeństwa i zachęcanie go do czynienia dalszych wysiłków.