Psychologia

Zaburzenia lękowe w przeszłości nazywane neurozami lub nerwicami, to grupa chorób psychicznych, charakteryzujących się występowaniem nadmiernego, nieproporcjonalnego do sytuacji lęku lub obaw, które często prowadzą do znaczących trudności w codziennym funkcjonowaniu. Lęk jest naturalną reakcją organizmu na zagrożenie, jednak w przypadku zaburzeń lękowych staje się przewlekły, intensywny i nieadekwatny, często pojawiając się bez wyraźnej przyczyny. Do najczęstszych form zaburzeń lękowych należą: uogólnione zaburzenie lękowe (GAD), fobie specyficzne, zaburzenie lękowe z napadami paniki, zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD) oraz zespół stresu pourazowego (PTSD). Objawy mogą obejmować nadmierne zamartwianie się, unikanie określonych sytuacji, napięcie mięśni, przyspieszone bicie serca, trudności w oddychaniu oraz problemy ze …

Model Wielkiej Piątki nazywany jest również pięcioczynnikowym modelem osobowości (Big Five) lub Modelem Pięciu Czynników. To teoria psychologiczna (teoria pięciu wielkich czynników) opisująca strukturę osobowości za pomocą pięciu podstawowych wymiarów. Opracowany został w latach 80. XX wieku przez kilku badaczy, m.in. Paula Costę i Roberta McCrae, którzy na podstawie wcześniejszych badań, takich jak analiza leksykalna autorstwa Gordona Allporta i Odberta. Model Pięciu Wielkich Czynników bazuje na przekonaniu, że osobowość można zredukować do pięciu głównych cech, które są uniwersalne i obserwowalne we wszystkich kulturach. Pięcioczynnikowy model osobowości Model Wielkiej Piątki (Big Five) jest jednym z najważniejszych modeli opisujących osobowość. Obejmuje pięć …

Grooming to proces manipulowania psychiką najczęściej osób nieletnich, podczas którego sprawca buduje zaufanie ofiary oraz jego opiekunów, aby zdobyć dostęp do ofiary, stopniowo przełamywać jej granice emocjonalne i fizyczne, przygotować ją na wykorzystanie seksualne lub emocjonalne, a następnie uniknąć podejrzeń oraz ujawnienia czynu. Sprawca często stosuje różne techniki, takie jak komplementy, prezenty, a także stopniowe przełamywanie granic fizycznych i emocjonalnych, by ofiara stawała się coraz bardziej zależna i podatna na jego wpływy. Grooming może odbywać się zarówno w świecie rzeczywistym, jak i online, poprzez komunikatory, media społecznościowe czy gry internetowe. Czym jest grooming? Grooming w kontekście psychologicznym odnosi się do …

Uzależnienia behawioralne nazywane są również jako uzależnienia niechemiczne lub czynnościowe. Jest to rodzaj zaburzeń psychicznych, w których osoba rozwija nienormalną, kompulsywną potrzebę wykonywania określonych czynności. W przeciwieństwie do uzależnień od substancji, takich jak alkohol czy narkotyki, uzależnienia behawioralne nie wiążą się z wprowadzaniem do organizmu substancji psychoaktywnej. Mimo to, mają one równie destrukcyjny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne oraz na relacje międzyludzkie. Uzależnienie behawioralne to stan, w którym osoba traci kontrolę nad wykonywaniem pewnych czynności, a aktywność ta zaczyna dominować jej życie. Uzależniona osoba doświadcza przymusu powtarzania danej czynności, mimo że ma ona negatywne konsekwencje. Podobnie jak w przypadku …

Dysregulacja emocji to termin odnoszący się do trudności w kontrolowaniu i regulowaniu emocji, co często jest przyczyną nadmiernych lub nieadekwatnych reakcji emocjonalnych. W psychologii i psychiatrii dysregulacja emocjonalna jest rozpatrywana zarówno jako samodzielny problem – psychopatologię emocji – oraz jako objaw różnych zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenie osobowości typu borderline, depresja, zaburzenia afektywne czy zaburzenia lękowe. Badania potwierdzają znaczącą rolę trudności w regulacji emocjonalnej w patomechanizmie powstawania oraz utrzymywania się tych zaburzeń. Problemy z regulacją emocji mogą mieć znaczny wpływ na życie, negatywnie wpływając na relacje interpersonalne, zdrowie psychiczne oraz codzienne funkcjonowanie. Dysregulacja emocji Dysregulacja emocjonalna polega na doświadczaniu problemów …

Metoda 5 Why – metoda „5 razy dlaczego” – to jedno z narzędzi analizy przyczyn źródłowych (RCA – Root Cause Analysis), stosowane głównie w celu identyfikacji głównego źródła problemu lub przyczyn niepożądanego zjawiska. Powstała jako element systemu produkcyjnego Toyoty, a za jej twórcę uznaje się Sakichi Toyodę. Metoda jest szczególnie popularna w zarządzaniu jakością, ale znajduje zastosowanie również w innych dziedzinach takich jak inżynieria, zarządzanie projektami, edukacja czy nawet psychologia. Czym jest metoda 5 Why? Metoda 5 Why polega na zadawaniu pięć razy pytania „dlaczego?” (choć liczba ta może być różna), aby przejść przez kolejne poziomy analizy i dotrzeć do …

Warunkowanie instrumentalne nazywane jest również warunkowaniem sprawczym lub warunkowaniem II typu. Jest to proces uczenia się, w trakcie którego zachowanie jest modyfikowane w wyniku konsekwencji działań. Warunkowanie instrumentalne zostało odkryte i opisane przez Jerzego Konorskiego w 1928 roku. Następnie mechanizm ten został szczegółowo opisany przez Burrhusa Frederica Skinnera, który rozwinął wcześniejsze badania Edwarda Thorndike’a, twórcy prawa efektu. To właśnie Thorndike wprowadził pojęcie prawa efektu, które opisuje związek pomiędzy zachowaniem, a jego konsekwencjami. Wśród najbardziej znanych psychologów badających ten temat znajdują się również Burrhus Frederic Skinner i Edward Tolman. Istota warunkowania sprawczego polega na modyfikowaniu częstotliwości występowania określonych zachowań poprzez stosowanie …

Analiza transakcyjna (AT) to psychologiczna teoria osobowości oraz system psychoterapeutyczny, opracowany przez Erica Berne’a w latach 50. XX wieku. Jej głównym celem jest zrozumienie i poprawa komunikacji między ludźmi, a także wsparcie w rozwoju osobistym poprzez analizę wzorców zachowań, relacji interpersonalnych i wewnętrznych procesów psychicznych. Analiza transakcyjna opiera się na założeniu, że ludzie funkcjonują na trzech poziomach stanów ego: Dorosły, Rodzic i Dziecko, które kształtują ich myśli, emocje i zachowania. Definicja analizy transakcyjnej Analiza transakcyjna to zarówno teoria osobowości, jak i praktyczne narzędzie służące zrozumieniu dynamiki relacji interpersonalnych. Jej nazwa pochodzi od terminu „transakcja”, który oznacza jednostkowy akt komunikacji między …

W dzisiejszych czasach uzależnienia stanowią jedno z najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych i społecznych. Problemy związane z uzależnieniami od substancji psychoaktywnych, alkoholu, nikotyny, a także uzależnienia behawioralne, takie jak hazard, gry komputerowe czy media społecznościowe, dotykają coraz większej liczby osób. W odpowiedzi na te potrzeby rośnie popularność pomocy psychologicznej online, która oferuje nowe możliwości wsparcia dla osób borykających się z uzależnieniami. Czym jest terapia online? Terapia online to forma pomocy psychologicznej realizowana za pośrednictwem internetu. Wykorzystuje różnorodne narzędzia komunikacyjne, takie jak wideokonferencje, czaty tekstowe, rozmowy głosowe czy specjalne aplikacje terapeutyczne. Dzięki temu pacjenci mogą korzystać z pomocy specjalistów niezależnie od miejsca zamieszkania, …

Białe kłamstwo to określenie kłamstwa, którego celem jest uniknięcie sprawienia przykrości, zażenowania lub konfliktu. W psychologii definiuje się je jako intencjonalne przekazywanie nieprawdziwych informacji, mające jednak na celu ochronę uczuć innej osoby lub utrzymanie harmonii w relacjach interpersonalnych, a więc jest społecznie akceptowaną i łagodną formą mówienia nieprawdy. W odróżnieniu od kłamstw motywowanych pobudkami egoistycznymi lub chęcią manipulacji odbiorcą, białe kłamstwa zwykle nie wynikają z chęci osiągnięcia osobistej korzyści kosztem innych. Białe kłamstwo postrzegane jest jako drobne, mało istotne i nieszkodliwe, a jednocześnie rzadko niezbędne. Niektóre społeczne zachowania, które w swojej istocie są kłamstwami, zostały uznane za potrzebne i uzasadnione, …