Empatia jest zdolnością do rozumienia i współodczuwania emocji, doświadczeń i postrzegania rzeczywistości z perspektywy innych ludzi. Oznacza to, że możemy wczuwać się w uczucia i sytuację drugiej osoby, rozumieć jej punkt widzenia i reagować na nią w odpowiedni sposób. Empatia odgrywa istotną rolę w naszych interakcjach społecznych, relacjach międzyludzkich oraz budowaniu więzi i porozumienia między ludźmi.
Pojęcie empatii w psychologii zostało wprowadzone przez Edwarda Titchenera, który określił je jako zdolność do wczuwania się w stany psychiczne innych ludzi. Marshall Rosenberg definiuje empatię jako pełne szacunku zrozumienie doświadczeń innych ludzi oraz uważne, angażujące słuchanie. Kluczowym elementem empatii jest umiejętność skupienia całkowitej uwagi na wypowiedzi rozmówcy, ponieważ w ten sposób dajemy mu czas i przestrzeń do swobodnego wyrażenia siebie oraz poczucia, że został w pełni zrozumiany.
Warto jednak zauważyć, że nadmierna empatia może prowadzić do szybkiego wypalenia zawodowego, zaniedbywania własnych potrzeb oraz braku troski o siebie.
Wyróżnia się trzy główne podejścia do definiowania empatii. Pierwsze koncentruje się na jej aspekcie emocjonalnym, drugie na poznawczym trzecie uwzględnia oba komponenty: emocjonalny i poznawczy.
Empatia emocjonalna
Empatię w aspekcie emocjonalnym rozumieć można jako współbrzmienie, współodczuwanie i emocjonalną reakcję na doświadczenia drugiej osoby. Pozwala nam wczuć się w ich radość, smutek, strach czy złość, jako że sami doświadczamy podobnych emocji.
Empatia poznawcza
Poznawcze rozumienia empatii odnosi się do zdolności dostrzegania i rozumienia stanów emocjonalnych innych ludzi, a także do umiejętności trafnego przewidywania ich uczuć, myśli i emocji. To umiejętność rozumienia perspektyw, myśli i uczuć innych osób. Pozwala nam spojrzeć na sytuację z ich punktu widzenia i zrozumieć ich motywacje, intencje i potrzeby.
Empatia jako proces emocjonalno-poznawczy
Trzecia grupa definicji empatii łączy oba te aspekty, określając empatię jako złożony proces emocjonalno-poznawczy, który umożliwia ludziom komunikowanie się w zakresie ich aktualnych i osobistych przeżyć.
Empatyczne słuchanie
Polega na aktywnym słuchaniu drugiej osoby, udzielaniu uwagi, wyrażaniu zainteresowania i troski o to, co mówi. Empatyczne słuchanie pomaga nam zrozumieć i docenić emocje oraz doświadczenia drugiej osoby.
Empatyczne reagowanie
Oznacza reagowanie na uczucia i potrzeby innych osób w sposób wspierający i odpowiedni. Może obejmować udzielanie wsparcia emocjonalnego, dawanie rad, wyrażanie zrozumienia lub poświęcanie uwagi ich potrzebom.
Funkcje empatii
Jest bardzo wiele korzyści płynących z empatii. Ułatwia ona lepsze porozumienie między ludźmi, wzmacnia więzi społeczne, pozwala na budowanie zaufania i współpracy oraz wspiera rozwój empatycznego przywództwa. Empatia może również pomóc w rozwiązywaniu konfliktów, zmniejszaniu uprzedzeń i tworzeniu bardziej sprawiedliwego społeczeństwa.
Funkcja emocjonalna
Umożliwia współodczuwanie stanów emocjonalnych innych osób, co wzmacnia więzi międzyludzkie i sprzyja budowaniu bliskich relacji. Empatia sprzyja postawom altruistycznym i wspierającym, pomagając osobom w trudnych sytuacjach oraz umożliwia budowanie relacji opartych na zrozumieniu, życzliwości i tolerancji. Dodatkowo empatia ułatwia wyrażanie negatywnych emocji w konstruktywny sposób, wspiera proces wybaczania oraz motywuje do zadośćuczynienia osobom pokrzywdzonym.
Funkcja poznawcza
Pozwala zrozumieć perspektywę i potrzeby drugiej osoby, co ułatwia komunikację i rozwiązywanie konfliktów.
Funkcja wspierająca
Motywuje do udzielania pomocy i wspierania innych w trudnych sytuacjach, sprzyjając postawom altruistycznym.
Funkcja regulacyjno-moralna
Pomaga kontrolować własne emocje i reakcje w interakcjach społecznych, umożliwiając bardziej świadome i adekwatne działania. Dzięki zdolności przyjmowania perspektywy innych osób ogranicza agresję i pomaga lepiej rozumieć trudne sytuacje drugiego człowieka. Empatyczność wiąże się również z przestrzeganiem norm etyczno-moralnych, co zmniejsza skłonność do działań społecznie nieakceptowanych. Odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu norm etycznych i wartości, sprzyjając większej wrażliwości na potrzeby innych oraz przeciwdziałaniu krzywdzeniu innych osób.
Funkcja społeczna
Wspiera budowanie harmonijnych relacji w grupach, ułatwia współpracę i zwiększa poziom zaufania między ludźmi.
