ADHD (z ang. attention deficit hyperactivity disorder) to zaburzenie neurorozwojowe, które charakteryzuje się deficytem w zakresie hamowania i samoregulacji. W kontekście ADHD deficyt hamowania oznacza trudność w zatrzymywaniu impulsów i reakcji, które pojawiają się spontanicznie. Osoba dorosła z ADHD może mieć problem z zahamowaniem reakcji odnośnie skierowania uwagi na bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne – rozkojarzać ją mogą własne myśli oraz wszelkie bodźce z otoczenia. Samoregulacja natomiast dotyczy umiejętności świadomego kierowania swoimi emocjami, a także uwagą i zachowaniem – co oznacza, że osoby z ADHD często mają trudności z koncentracją, planowaniem i wytrwaniem w realizacji celów, co w psychologii określa się mianem funkcji wykonawczych.
Rozpowszechnienie ADHD u Dorosłych
Szacuje się, że ADHD dotyka od 2% do 5% dorosłej populacji, choć liczba ta może się różnić w zależności od kryteriów diagnostycznych i metod badawczych. Często ADHD kojarzone jest z okresem dzieciństwa i dojrzewania, co prowadzi do błędnego przekonania, że większość osób „wyrasta” z tego zaburzenia. W rzeczywistości ADHD utrzymuje się u wielu osób (około 60% osób) przez całe życie, choć jego objawy mogą się zmieniać i ewoluować w miarę wykształcania sobie mechanizmów zaradczych. W dorosłym życiu często zewnętrzne objawy nadruchliwości zmieniają swoją formę lub intensywność, stając się bardziej wewnętrznymi, co nie oznacza jednak, że zaburzenie przestaje wpływać na codzienne funkcjonowanie. Z wiekiem zmniejsza się liczba objawów związanych z bezpośrednią nadruchliwością, a zwiększa liczba objawów związanych z uwewnętrznioną nadruchliwością (nadmierna gadatliwość i poczucie napięcia oraz stresu). Z tego powodu ADHD często mylone jest m.in. z zaburzeniami lękowymi lub zaburzeniami osobowości, chociaż może też z nimi współwystępować.
Czym jest ADHD?
ADHD to nie tylko chwilowe trudności w skupieniu uwagi czy zapominanie o rzeczach – jest to zaburzenie obejmujące zarówno obszary funkcji poznawczych, jak i zachowań. Osoby z ADHD mają trudności z utrzymaniem uwagi i kontroli nad impulsywnością oraz doświadczają potrzeby niemal ciągłego ruchu (co często określa się jako nadmierną aktywność ruchową). ADHD wpływa na zdolność do efektywnej organizacji, planowania i wytrwałości w dążeniu do celów, co ma istotny wpływ na codzienne życie, pracę, relacje i ogólny poziom satysfakcji życiowej. Jak wskazują badania ADHD może wpływać na niższą satysfakcję z życia, pracę poniżej poziomu własnych kompetencji, niższe zarobki oraz mniej satysfakcjonujące życie społeczne i partnerskie.
Trudności charakterystyczne dla ADHD u dorosłych
Osoby dorosłe z ADHD doświadczają różnorodnych trudności w codziennym funkcjonowaniu. Jednym z najczęstszych problemów jest zapominanie, które może przejawiać się w gubieniu przedmiotów, takich jak klucze, portfel czy telefon, oraz zapominaniu o ważnych wydarzeniach, rocznicach, urodzinach, terminach, wizytach lub deadline’ach. Kolejnym aspektem jest trudność z organizacją – codzienne sprawy, takie jak planowanie dnia, realizacja rutynowych, codziennych obowiązków, czynności zawodowych, a nawet prostych czynności domowych, mogą być wyzwaniem, ponieważ wymaga to uporządkowania myśli, priorytetyzacji, które dla osób z ADHD mogą być trudne uporządkowania. Wynika to nie tylko z rozproszenia uwagi i zapominania, ale także z braku poczucia czasu i planowaniu zbyt wielu rzeczy na raz, ale także trudności w określaniu priorytetów i niechęci do zadań mało stymulujących, nudnych lub monotonnych.
Charakterystycznym problemem przy ADHD jest także skłonność do popełniania błędów wynikających z nieuwagi. Osoby z ADHD mogą łatwo przeoczyć istotne szczegóły w pracy lub codziennych zadaniach, co nie wynika z braku umiejętności czy wiedzy, lecz z trudności w skupieniu się na jednym zadaniu przez dłuższy czas. Z tego powodu często unikają zadań wymagających intensywnego wysiłku umysłowego, takich jak długotrwałe analizy czy czytanie dokumentów, co może prowadzić do opóźnień i frustracji.
Roztrzepanie i odpływanie myślami to kolejna cecha związana z ADHD. Osoby z tym zaburzeniem mają skłonność do nagłego skupienia się na przypadkowych myślach, zamiast na bieżącym zadaniu. Często też łatwo się rozpraszają pod wpływem bodźców zewnętrznych, takich jak hałas, bodźce wzrokowe, ruch lub nawet przelotna myśl.
Przy ADHD pojawia się także silna potrzeba ciągłego ruchu lub robienia czegoś, nawet jeśli nie jest to konieczne. To pobudzenie lub napięcie wewnętrzne może przejawiać się jako potrzeba wstawania, wykonywania drobnych czynności czy intensywnej gestykulacji podczas rozmowy. U niektórych osób może przybrać postać dużej gadatliwości – zamiast zewnętrznego ruchu, napięcie przejawia się w formie nadmiernego mówienia, co jest często określane jako uwewnętrznienie nadruchliwości.
Diagnoza w kierunku ADHD
Diagnoza ADHD może przynieść istotną ulgę i znacząco poprawić komfort życia. Świadomość, że trudności z koncentracją, organizacją i impulsywnością mają swoje organiczne podłoże, pozwala zrozumieć własne zachowania i lepiej nimi zarządzać. To często przynosi poczucie ulgi i zrozumienia dla własnych zachowań, a zarazem stanowi podstawę do dalszej terapii dopasowanej do potrzeb pacjenta. Dzięki diagnozie można opracować strategie radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami, a także dobrać odpowiednie metody terapeutyczne czy ewentualne leczenie farmakologiczne.
Diagnoza osób dorosłych w kierunku ADHD jest dostępna w gabinetach specjalizujących się w dorosłym ADHD, a doświadczonych psychologów można znaleźć m.in. na serwisie Znajdzterapie.pl, który umożliwia wygodne wyszukanie specjalistów w swojej okolicy, a także tych online.
MS