Psychologia

Metoda 5 Why – metoda „5 razy dlaczego” – to jedno z narzędzi analizy przyczyn źródłowych (RCA – Root Cause Analysis), stosowane głównie w celu identyfikacji głównego źródła problemu lub przyczyn niepożądanego zjawiska. Powstała jako element systemu produkcyjnego Toyoty, a za jej twórcę uznaje się Sakichi Toyodę. Metoda jest szczególnie popularna w zarządzaniu jakością, ale znajduje zastosowanie również w innych dziedzinach takich jak inżynieria, zarządzanie projektami, edukacja czy nawet psychologia. Czym jest metoda 5 Why? Metoda 5 Why polega na zadawaniu pięć razy pytania „dlaczego?” (choć liczba ta może być różna), aby przejść przez kolejne poziomy analizy i dotrzeć do …

Warunkowanie instrumentalne nazywane jest również warunkowaniem sprawczym lub warunkowaniem II typu. Jest to proces uczenia się, w trakcie którego zachowanie jest modyfikowane w wyniku konsekwencji działań. Warunkowanie instrumentalne zostało odkryte i opisane przez Jerzego Konorskiego w 1928 roku. Następnie mechanizm ten został szczegółowo opisany przez Burrhusa Frederica Skinnera, który rozwinął wcześniejsze badania Edwarda Thorndike’a, twórcy prawa efektu. To właśnie Thorndike wprowadził pojęcie prawa efektu, które opisuje związek pomiędzy zachowaniem, a jego konsekwencjami. Wśród najbardziej znanych psychologów badających ten temat znajdują się również Burrhus Frederic Skinner i Edward Tolman. Istota warunkowania sprawczego polega na modyfikowaniu częstotliwości występowania określonych zachowań poprzez stosowanie …

Analiza transakcyjna (AT) to psychologiczna teoria osobowości oraz system psychoterapeutyczny, opracowany przez Erica Berne’a w latach 50. XX wieku. Jej głównym celem jest zrozumienie i poprawa komunikacji między ludźmi, a także wsparcie w rozwoju osobistym poprzez analizę wzorców zachowań, relacji interpersonalnych i wewnętrznych procesów psychicznych. Analiza transakcyjna opiera się na założeniu, że ludzie funkcjonują na trzech poziomach stanów ego: Dorosły, Rodzic i Dziecko, które kształtują ich myśli, emocje i zachowania. Definicja analizy transakcyjnej Analiza transakcyjna to zarówno teoria osobowości, jak i praktyczne narzędzie służące zrozumieniu dynamiki relacji interpersonalnych. Jej nazwa pochodzi od terminu „transakcja”, który oznacza jednostkowy akt komunikacji między …

W dzisiejszych czasach uzależnienia stanowią jedno z najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych i społecznych. Problemy związane z uzależnieniami od substancji psychoaktywnych, alkoholu, nikotyny, a także uzależnienia behawioralne, takie jak hazard, gry komputerowe czy media społecznościowe, dotykają coraz większej liczby osób. W odpowiedzi na te potrzeby rośnie popularność pomocy psychologicznej online, która oferuje nowe możliwości wsparcia dla osób borykających się z uzależnieniami. Czym jest terapia online? Terapia online to forma pomocy psychologicznej realizowana za pośrednictwem internetu. Wykorzystuje różnorodne narzędzia komunikacyjne, takie jak wideokonferencje, czaty tekstowe, rozmowy głosowe czy specjalne aplikacje terapeutyczne. Dzięki temu pacjenci mogą korzystać z pomocy specjalistów niezależnie od miejsca zamieszkania, …

Białe kłamstwo to określenie kłamstwa, którego celem jest uniknięcie sprawienia przykrości, zażenowania lub konfliktu. W psychologii definiuje się je jako intencjonalne przekazywanie nieprawdziwych informacji, mające jednak na celu ochronę uczuć innej osoby lub utrzymanie harmonii w relacjach interpersonalnych, a więc jest społecznie akceptowaną i łagodną formą mówienia nieprawdy. W odróżnieniu od kłamstw motywowanych pobudkami egoistycznymi lub chęcią manipulacji odbiorcą, białe kłamstwa zwykle nie wynikają z chęci osiągnięcia osobistej korzyści kosztem innych. Białe kłamstwo postrzegane jest jako drobne, mało istotne i nieszkodliwe, a jednocześnie rzadko niezbędne. Niektóre społeczne zachowania, które w swojej istocie są kłamstwami, zostały uznane za potrzebne i uzasadnione, …

Prezentyzm to pojęcie, które odnosi się do błędu poznawczego, polegającego na ocenie osób, idei czy też przeszłych wydarzeń z perspektywy współczesnych norm, wartości i przekonań. Jest to tendencja do patrzenia na historię przez pryzmat współczesnych standardów moralnych, politycznych i kulturowych, prowadząca do uproszczonych, często niesprawiedliwych wniosków na temat minionych epok. Chociaż analizowanie historii przez pryzmat współczesności jest nieuniknione, ponieważ jesteśmy kształtowani przez współczesny świat, prezentystyczne postawy stają się problemem, gdy zapominamy o realiach, które miały wpływ na kształtowanie się procesu podejmowania decyzji i działania ludzi w przeszłości. Prezentyzm w kontekście realiów historycznych Anachronizm moralny to pojęcie odnoszące się do oceniania …

Termin „doom spending” odnosi się do niekontrolowanych wydatków, które mają na celu poprawę nastroju, złagodzenie stresu lub zaspokojenie chwilowej potrzeby poczucia komfortu. Działanie to jest szczególnie powszechne w okresach niepewności, lęku, czy po prostu złego samopoczucia. W tłumaczeniu z angielskiego doom spending to „wydawanie pieniędzy pod wpływem lęku przed zagrożeniem” i często pojawia się w trudnych momentach życiowych (pandemie, kryzysy finansowe, osobiste niepowodzenia). Podstawą takich wydatków jest psychologiczny mechanizm próby odzyskania poczucia kontroli i komfortu w nieprzewidywalnych okolicznościach. Czym jest doom spending? Doom spending (fatalne wydatki), czyli bezcelowe wydawanie pieniędzy, to sytuacja, w której osoba dokonuje zakupów w sposób impulsywny, …

„Suchy alkoholik” to termin, który odnosi się do osoby, która zaprzestała picia alkoholu, ale wciąż zmaga się z psychologicznymi i emocjonalnymi konsekwencjami uzależnienia. Mimo że taka osoba może nie pić alkoholu, wciąż pozostaje „alkoholikiem” w sensie psychologicznym, ponieważ uzależnienie nie jest jedynie kwestią nałogu fizycznego, ale także głęboko zakorzenionych wzorców myślenia, zachowania i emocji. Termin „suchy alkoholik” nie jest pojęciem medycznym ani oficjalną diagnozą. Został stworzony przez twórców programu 12 Kroków Anonimowych Alkoholików. W książce z 1970 roku The Dry Drunk Syndrome R. J. Solberg opisał syndrom suchego alkoholika jako „zachowanie i postawy, które były typowe dla alkoholika przed rozpoczęciem …

Iluzja (złudzenie) to zjawisko percepcyjne polegające na błędnym i obiegającym od rzeczywistości (niezgodnym z rzeczywistością) postrzeganiu obiektywnie istniejących obiektów. W psychologii iluzja odnosi się do zniekształcenia w procesach odbioru wrażeń zmysłowych, które prowadzą do powstania błędnych przekonań na temat charakterystyki otaczającego świata, a więc oznacza błędne rozpoznawanie spostrzeżeń rzeczywiście istniejących obiektów. Iluzje są wytworem naszych mechanizmów poznawczych, które nie zawsze wiernie odwzorowują rzeczywistość, co może prowadzić do rozbieżności między tym, co widzimy, słyszymy czy czujemy, a tym, co faktycznie dzieje się w naszym otoczeniu. Złudzenia są, więc wynikiem złożonego procesu poznawczego, w którym nasz umysł przetwarza dane w sposób, który …

Profilowanie psychologiczne to proces analizy psychologicznych, behawioralnych i demograficznych cech osoby na podstawie dostępnych informacji, takich jak wzorce zachowań, sposób myślenia czy styl życia. Jego celem jest stworzenie szczegółowego opisu psychologicznego jednostki, który może być użyteczny w zrozumieniu jej motywacji, przewidywaniu przyszłych działań lub wyjaśnieniu zachowań. Cel profilowania psychologicznego Profilowanie psychologiczne jest najczęściej stosowane w kryminologii, psychologii sądowej oraz w badaniach behawioralnych. W tym kontekście używa się go do identyfikacji sprawców przestępstw lub do przewidywania, kto mógłby dopuścić się określonego rodzaju działań. Celami profilowania są: Zrozumienie sprawcy Jakie motywacje kierowały jego działaniami? Przewidywanie zachowań Jak może się zachować w przyszłości? …