białe kłamstwo

Białe kłamstwo to określenie kłamstwa, którego celem jest uniknięcie sprawienia przykrości, zażenowania lub konfliktu. W psychologii definiuje się je jako intencjonalne przekazywanie nieprawdziwych informacji, mające jednak na celu ochronę uczuć innej osoby lub utrzymanie harmonii w relacjach interpersonalnych, a więc jest społecznie akceptowaną i łagodną formą mówienia nieprawdy. W odróżnieniu od kłamstw motywowanych pobudkami egoistycznymi lub chęcią manipulacji odbiorcą, białe kłamstwa zwykle nie wynikają z chęci osiągnięcia osobistej korzyści kosztem innych.

Białe kłamstwo postrzegane jest jako drobne, mało istotne i nieszkodliwe, a jednocześnie rzadko niezbędne. Niektóre społeczne zachowania, które w swojej istocie są kłamstwami, zostały uznane za potrzebne i uzasadnione, aby uzyskać ich akceptację. Po białe kłamstwo sięga się przede wszystkim z myślą o korzyści dla innych, a nie dla siebie. Stanowi ono element przyjętych norm społecznych i jest postrzegane jako zwyczajowa forma komunikacji, której zasadność opiera się na założeniu, że przynosi korzyść odbiorcy, a nie nadawcy.

Białe kłamstwo stosujemy w sytuacjach, gdy chcemy uniknąć nieuprzejmości, zakłopotania lub niezręczności. Sięgamy po nie również wtedy, gdy prawda mogłaby zostać uznana za zbyt skomplikowaną lub niewiarygodną, a także w obawie przed urażeniem drugiej osoby. Tego rodzaju kłamstwa pomagają nam chronić czyjeś uczucia – uniknąć wywołania dyskomfortu, obniżenia poczucia własnej wartości czy podkopania i tak już kruchej pewności siebie. Używamy ich również, aby nie psuć innym nastroju i utrzymać harmonię w relacjach.

Psychologiczne mechanizmy białych kłamstw

Za psychologicznie powody białych kłamstw można wskazać empatię i zdolności do przewidywania reakcji emocjonalnych innych osób oraz przekonanie, że powiedzenie prawdy wywoła więcej szkody niż pożytku. Osoba decydująca się na takie kłamstwo ocenia potencjalny wpływ prawdy i wybiera „mniejsze zło”, wierząc, że prawdomówność w danej sytuacji mogłaby spowodować więcej szkód niż korzyści.

Współczesne badania wskazują, że zdolność do stosowania białych kłamstw rozwija się wraz z teorią umysłu, czyli zdolnością do rozumienia, że inni mają odrębne myśli, uczucia i perspektywy. U dzieci umiejętność ta pojawia się zwykle około 4-5 roku życia.

Przykłady białych kłamstw

Unikanie zranienia uczuć

  • Komplementowanie nieudanej potrawy: „To danie jest naprawdę smaczne!”, aby uniknąć sprawienia przykrości osobie, która je przygotowała.
  • Pochwała wyglądu: „Świetnie wyglądasz w tej sukience!”, mimo że uważa się, że inna stylizacja byłaby bardziej korzystna.

Ochrona przed niepotrzebnym stresem

  • Powiedzenie chorej osobie, że wygląda dobrze, nawet jeśli ma oznaki zmęczenia czy choroby, aby poprawić jej nastrój.
  • Zatajenie drobnych problemów w pracy przed partnerem, aby nie martwił się niepotrzebnie.

Utrzymanie dobrych relacji z innymi

  • Przyjęcie zaproszenia z uprzejmym: „Chętnie wpadnę!”, nawet jeśli intencja jest bardziej wymuszona niż szczera.
  • Zgoda na pytanie typu: „Czy moja prezentacja była dobra?”, mimo że wymagałaby poprawy, aby uniknąć demotywowania rozmówcy.

Psychologiczne konsekwencje białych kłamstw

Badania wykazują, że dzieci, które były często okłamywane i świadome tego faktu, w dorosłości częściej odwzajemniają takie zachowania wobec swoich rodziców. Nawet jednak ci, którzy nie byli świadomi kłamstw w dzieciństwie, w dorosłym życiu napotykają większe trudności w radzeniu sobie z wyzwaniami psychologicznymi i społecznymi. Często mają problemy adaptacyjne, przejawiają zachowania autodestrukcyjne, zmagają się z poczuciem wstydu i winy, a także charakteryzują się wysokim poziomem egoizmu. Dodatkowo, częściej manipulują innymi, aby osiągnąć swoje cele. Choć okłamywanie dzieci za pomocą białych kłamstw może zaoszczędzić czas i pomóc uniknąć niewygodnych sytuacji, niestety przyczynia się do kształtowania postaw egocentrycznych i skłonności do manipulowania otoczeniem. W dorosłym życiu takie osoby mają trudności z radzeniem sobie z wyzwaniami.

Białe kłamstwo, choć powszechne, budzi wiele dylematów moralnych i psychologicznych. Jego skutki zależą od kontekstu oraz intencji osoby kłamiącej. W wielu przypadkach ludzie są skłonni uznać, że białe kłamstwa pełnią pozytywną funkcję, jak np. w sytuacji kiedy nie chcemy komuś sprawić przykrości, jednak ich nadmiar może podważyć zaufanie w relacjach.

Twoja ocena

Znajdź psychologa lub psychoterapeutę w serwisie Psychologuj.pl