Gaslighting to manipulacyjna technika psychologiczna, której celem jest podważanie, dezawuowanie i zakwestionowanie rzeczywistości drugiej osoby w celu osłabienia jej poczucia pewności siebie, zdrowego rozsądku i zaufania do własnych przekonań. Osoba stosująca gaslighting dąży do wprowadzenia ofiary w stan zmieszania, niepewności i wątpliwości co do własnych myśli, uczuć i doświadczeń. Gaslighting w praktyce sprowadza się do wywołania sytuacji w której jedna osoba lub grupa ludzi przekonuje inną osobę, że jej percepcja rzeczywistości jest błędna, co prowadzi do dezorientacji, wątpliwości w siebie i utraty poczucia własnej tożsamości.
Co to jest gaslighting?
Nazwa gaslighting pochodzi od tytułu sztuki teatralnej i filmu z 1938 roku zatytułowanego Gas Light, w której główny bohater manipulował oświetleniem w domu, żeby sprawić, iż jego żona myślała, że jest szalona. Mężczyzna stopniowo doprowadza swoją żonę do szaleństwa, sugerując, że jej doświadczenia i obserwacje są nieprawdziwe. Termin ten został później przeniesiony do psychologii i oznacza manipulacyjną taktykę stosowaną w relacjach interpersonalnych.
Przykłady gaslightingu
Gaslighting może przybierać wiele form, od subtelnych manipulacji po jawne kłamstwa i oszczerstwa. Osoby stosujące tę technikę często starają się wpłynąć na rzeczywistość swoich ofiar, zniekształcając fakty, negując ich uczucia i interpretacje wydarzeń oraz kwestionując ich zdolność do rozumienia sytuacji.
Jednym z głównych celów gaslightingu jest kontrola i dominacja nad ofiarą. Osoby stosujące tę technikę mogą wykorzystać ją do osiągnięcia własnych celów, utrzymując władzę i manipulując emocjami innych. Gaslighting często występuje w relacjach interpersonalnych, takich jak małżeństwo, przyjaźń, relacjach rodzinnych czy w miejscu pracy, gdzie jedna osoba próbuje manipulować drugą w celu osiągnięcia przewagi lub kontroli.
Kwestionowanie rzeczywistości i negowanie doświadczeń
Osoba stosująca gaslighting podważa, że pewne wydarzenia lub sytuacje miały miejsce, pomimo że ofiara jest przekonana o ich prawdziwości. Osoba stosująca gaslighting może zaprzeczać wydarzeniom, które miały miejsce, lub negować uczucia ofiary, twierdząc, że są one nieuzasadnione lub przesadzone. Gaslighter może zmieniać fakty lub zniekształcać prawdę, aby wprowadzić ofiarę w błąd i mylić ją co do rzeczywistych wydarzeń.
Tworzenie wątpliwości
Manipulator stawia w wątpliwość zdolności poznawcze ofiary, sugerując jej, że źle pamięta wydarzenia z przeszłości, myli się w podstawowych sprawach lub jest zbyt emocjonalna. Osoba stosująca gaslighting może podważać zdolności kognitywne i pamięć ofiary, sugerując, że jest ona niewiarygodna oraz niegodna zaufania.
Marginalizowanie znaczenia informacji
Gaslighter ignoruje lub minimalizuje istotne informacje przekazywane przez ofiarę, co prowadzi do poczucia bycia ignorowanym lub niedocenianym.
Tworzenie fałszywych narracji
Manipulator konstruuje alternatywne narracje lub wyjaśnienia wydarzeń, które nie są zgodne z rzeczywistością, aby wprowadzić ofiarę w błąd.
Izolowanie ofiary
Gaslighter może próbować izolować ofiarę od innych osób, aby zwiększyć swoją kontrolę nad nią i utrudnić jej uzyskanie wsparcia z zewnątrz.
Obarczanie winą
Osoba stosująca gaslighting zrzuca odpowiedzialność za swoje zachowanie na ofiarę, wywołując w niej poczucie winy i wstydu. Gaslighter może odwracać uwagę od swoich własnych zachowań i przekształcać ofiarę w winnego.
Gaslighting w związku
Skutki gaslightingu mogą być poważne i prowadzić do problemów zdrowia psychicznego, takich jak depresja, lęki, utrata poczucia własnej wartości, a nawet traumy psychiczne. Osoby poddane gaslightingowi często tracą zaufanie do siebie i innych, co może prowadzić do trudności w budowaniu zdrowych relacji i funkcjonowaniu w społeczeństwie.
Gaslighting może być szczególnie destrukcyjny dla psychiki ofiary, ponieważ prowadzi do dezorientacji, niskiej samooceny, zwiększonego stresu i lęku. Manipulatorzy stosujący gaslighting często wykorzystują tę technikę, aby osiągnąć kontrolę nad ofiarą, zyskać przewagę w relacji i utrwaliać swoją dominującą pozycję.
Jeśli ktoś czuje się poddawany gaslightingowi lub obserwuje takie zachowania u kogoś innego, ważne jest, aby szukać wsparcia i pomocy ze strony profesjonalisty, takiego jak psycholog lub psychoterapeuta, który może pomóc w zrozumieniu sytuacji i znalezieniu skutecznych strategii radzenia sobie z manipulacją.