Fentanyl to syntetyczny opioid, który działa silnie przeciwbólowo, będąc od 50 do 100 razy mocniejszym od morfiny. Jest wykorzystywany w medycynie, głównie w leczeniu silnych bólów, takich jak bóle pooperacyjne, bóle u pacjentów z chorobami nowotworowymi czy przewlekłe bóle u osób z chorobami terminalnymi. Fentanyl występuje w różnych formach, takich jak plastry transdermalne, tabletki, zastrzyki, a także w postaci pastylek podjęzykowych.
Fentanyl jest niestety również nielegalnie produkowany i dystrybuowany na rynku czarnym, co prowadzi do poważnych zagrożeń zdrowotnych, ponieważ niewielka ilość tej substancji może wywołać przedawkowanie i śmierć. Jest to jedna z głównych substancji odpowiedzialnych za epidemię przedawkowań narkotykowych w wielu krajach, w tym w Stanach Zjednoczonych.
Fentanyl ma bardzo wąski margines bezpieczeństwa, co oznacza, że nawet niewielka zmiana dawki może prowadzić do śmiertelnego przedawkowania.
Uzależnienie od fentanylu
Uzależnienie od fentanylu rozwija się w wyniku długotrwałego stosowania tej substancji, zarówno w celach medycznych, jak i w wyniku nadużywania jej w celach rekreacyjnych. Fentanyl jest silnym opioidowym środkiem przeciwbólowym, który oddziałuje na receptory opioidowe w mózgu, szczególnie na receptory μ-opioidowe. Jego działanie polega na tłumieniu bólu, ale także wywołuje uczucie euforii, które może prowadzić do rozwoju uzależnienia.
Mechanizm uzależnienia od fentanylu
Fentanyl wiąże się z receptorami opioidowymi w centralnym układzie nerwowym, co prowadzi do wydzielania neuroprzekaźników, takich jak dopamina, która jest odpowiedzialna za uczucie przyjemności. Długotrwałe stosowanie fentanylu prowadzi do rozwoju tolerancji, co oznacza, że organizm potrzebuje coraz większych dawek, aby uzyskać ten sam efekt. W miarę jak tolerancja rośnie, może pojawić się uzależnienie fizyczne i psychiczne, a odstawienie substancji wywołuje silne objawy abstynencyjne.
Objawy uzależnienia od fentanylu
Objawy uzależnienia fizycznego obejmują:
- Silne pragnienie zażywania fentanylu (tzw. głód narkotykowy),
- Tolerancję (potrzeba coraz wyższych dawek),
- Zjawiska abstynencyjne przy próbie zaprzestania zażywania, takie jak bóle mięśni, nudności, wymioty, poty, bezsenność.
Objawy uzależnienia psychicznego to:
- Utrata kontroli nad zażywaniem substancji, mimo negatywnych konsekwencji,
- Priorytetowe traktowanie substancji w życiu (np. zaniedbywanie pracy, rodziny),
- Poczucie euforii lub ulgi podczas używania fentanylu.
Uzależnienie od fentanylu jest bardzo niebezpieczne, ponieważ przedawkowanie tej substancji może prowadzić do depresji oddechowej, a w konsekwencji do śmierci. W przypadku osób uzależnionych, leczenie powinno obejmować zarówno terapię farmakologiczną (np. metadon, buprenorfina), jak i psychoterapię.
