Zaburzenia psychiczne dzieli się na różne kategorie w zależności od ich objawów, przebiegu i wpływu na funkcjonowanie jednostki. Wśród nich wyróżnia się między innymi zaburzenia psychotyczne oraz zaburzenia niepsychotyczne, które różnią się pod względem głębokości zaburzeń w percepcji rzeczywistości, objawów oraz sposobów leczenia.
Zaburzenia psychotyczne
Zaburzenia psychotyczne to grupa ciężkich zaburzeń psychicznych, które charakteryzują się utratą kontaktu z rzeczywistością. Osoby dotknięte tymi zaburzeniami mają trudności z odróżnieniem tego, co jest prawdziwe, od tego, co jest wytworem ich umysłu. Typowe objawy obejmują:
- Halucynacje – fałszywe doznania zmysłowe, takie jak słyszenie głosów, których inni nie słyszą.
- Urojenia – fałszywe, często absurdalne przekonania, np. o byciu prześladowanym, zdradzanym lub posiadaniu nadzwyczajnych mocy.
- Dezorganizację myślenia i zachowania – mowa staje się niespójna, a działania chaotyczne lub niezrozumiałe.
- Objawy negatywne – spłycenie emocji, apatia, brak inicjatywy czy wycofanie społeczne.
Do zaburzeń psychotycznych należą m.in. schizofrenia, zaburzenie schizoafektywne, zaburzenie urojeniowe, psychozy krótkotrwałe czy psychozy związane z używaniem substancji psychoaktywnych.
Zaburzenia psychotyczne mają znaczący wpływ na codzienne funkcjonowanie, często prowadzą do izolacji społecznej i problemów zawodowych. Ich leczenie opiera się głównie na farmakoterapii (leki przeciwpsychotyczne) oraz psychoterapii.
Zaburzenia niepsychotyczne
Zaburzenia niepsychotyczne to szeroka grupa zaburzeń psychicznych, które nie wiążą się z utratą kontaktu z rzeczywistością. Chociaż osoby cierpiące na te zaburzenia mogą doświadczać znacznego cierpienia psychicznego, ich zdolność do postrzegania rzeczywistości pozostaje zachowana. Typowe objawy obejmują:
- Zaburzenia emocji – takie jak obniżony nastrój (w depresji) lub nadmierny lęk (w zaburzeniach lękowych).
- Problemy poznawcze – trudności w koncentracji, negatywne myśli, samokrytyka.
- Unikanie i napięcie emocjonalne – charakterystyczne dla zaburzeń lękowych czy fobii.
- Zaburzenia zachowania – np. w zaburzeniach odżywiania (anoreksja, bulimia) czy zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych (OCD).
Przykłady zaburzeń niepsychotycznych to depresja, zaburzenia lękowe (np. fobie, lęk paniczny), zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, zespół stresu pourazowego (PTSD) czy zaburzenia adaptacyjne. Leczenie obejmuje psychoterapię (np. poznawczo-behawioralną, psychodynamiczną) oraz, w niektórych przypadkach, farmakoterapię.
Różnice między zaburzeniami psychotycznymi, a niepsychotycznymi
Kontakt z rzeczywistością
- W zaburzeniach psychotycznych osoby doświadczają zakłóceń w percepcji rzeczywistości, takich jak halucynacje czy urojenia.
- W zaburzeniach niepsychotycznych kontakt z rzeczywistością pozostaje nienaruszony, mimo subiektywnego cierpienia psychicznego.
Objawy kliniczne
- Zaburzenia psychotyczne cechuje obecność objawów pozytywnych (np. halucynacji, urojeń) i negatywnych (np. apatii, wycofania).
- Zaburzenia niepsychotyczne są głównie związane z problemami emocjonalnymi, poznawczymi i behawioralnymi, bez objawów psychotycznych.
Przebieg
- Zaburzenia psychotyczne często mają przewlekły przebieg, z okresami remisji i nawrotów, a ich objawy są bardziej wyniszczające.
- Zaburzenia niepsychotyczne mogą mieć charakter epizodyczny lub przewlekły, ale zwykle są mniej inwazyjne w codzienne życie.
Leczenie
- W zaburzeniach psychotycznych kluczowe jest stosowanie leków przeciwpsychotycznych, często w połączeniu z psychoterapią.
- W zaburzeniach niepsychotycznych dominującą rolę odgrywa psychoterapia, wspierana lekami (np. przeciwdepresyjnymi, przeciwlękowymi) w zależności od nasilenia objawów.
Wpływ na funkcjonowanie
- Zaburzenia psychotyczne zwykle mają poważniejszy wpływ na zdolność do pracy, relacji społecznych i codziennej samodzielności.
- Zaburzenia niepsychotyczne mogą powodować istotne cierpienie, ale rzadziej prowadzą do tak głębokich trudności w codziennym funkcjonowaniu.
Zaburzenia psychotyczne i niepsychotyczne różnią się głównie głębokością zaburzenia percepcji rzeczywistości oraz nasileniem wpływu na codzienne życie. Chociaż zaburzenia psychotyczne mają zwykle bardziej dramatyczny przebieg, obie grupy wymagają odpowiedniego leczenia i wsparcia.