Warunkowanie klasyczne nazywane również warunkowaniem Pawłowskim (Iwan Pawłow jako pierwszy opisał ten proces) to jedno z podstawowych pojęć psychologicznych, które odnosi się do procesu, w którym uczenie się zachodzi poprzez powiązanie określonych bodźców i reakcji. Warunkowanie klasyczne polega na nauce organizmu reagowania na bodziec neutralny w taki sam sposób, jak na bodziec bezwarunkowy (np. jedzenie), pod warunkiem, że oba te bodźce pojawiają się w krótkim odstępie czasu. Zazwyczaj bodziec neutralny pojawia się tuż przed wystąpieniem bodźca bezwarunkowego.
Warunkowanie Pawłowa
Iwan Pawłow zaobserwował, że podawanie pokarmu psu automatycznie prowadzi do wydzielania śliny. Pawłow określił tę reakcję jako odruch lub reakcję bezwarunkową, ponieważ zachodzi ona bez konieczności uczenia się, jest stała i dziedziczona, a pokarm jest bodźcem bezwarunkowym wywołującym tę reakcję. Dzięki procesowi warunkowania klasycznego można uzyskać reakcję wydzielania śliny na dowolny bodziec obojętny, wystarczy tylko regularnie go łączyć z bodźcem bezwarunkowym.
Przykłady warunkowania klasycznego
Klasycznym przykładem tego procesu jest sytuacja gdy przed podaniem psu pokarmu dzwoni dzwonek, a po kilku próbach pies zaczyna wydzielać ślinę na dźwięk dzwonka. Przed rozpoczęciem eksperymentu dzwonek nigdy nie wywoływał u psa reakcji ślinienia, ale pies nauczył się, że bodziec, który zawsze pojawia się przed jedzeniem, jest sygnałem zbliżającego się posiłku. Pawłow nazwał ten rodzaj bodźca sygnałem warunkowym, a efekt, który wywołuje (czyli wydzielanie śliny), nazywał reakcją warunkową lub odruchem warunkowym, który kształtuje się poprzez wielokrotne powiązanie sygnału warunkowego (np. dźwięku dzwonka) z podawaniem pokarmu, co Pawłow określił jako wzmacnianie bodźca warunkowego.
