Optymizm to poznawczy stan umysłu przejawiający się w życiowej postawie charakteryzującej się skłonnością do dostrzegania i oczekiwania pozytywnych aspektów życia oraz korzystnych konsekwencji wydarzeń. Optymiści mają tendencję do bycia przekonanymi, że przyszłość przyniesie więcej dobrego niż złego, a trudności, które napotykają we własnym życiu, są przejściowe i możliwe do przezwyciężenia. Optymizm nie oznacza braku umiejętności realistycznej oceny sytuacji, ignorowania problemów czy negowania rzeczywistości, jest raczej postawą, które pozwala na pozytywne myślenie i wiarę w możliwość osiągnięcia sukcesu mimo dostrzeganych przeciwności. Optymiści często są bardziej zmotywowani, bardziej odporni na stres i mają lepszą kondycję jeśli chodzi o zdrowie psychiczne i fizyczne w porównaniu z pesymistami.
Optymizm charakteryzuje się pozytywnym nastawieniem, czyli skłonnością do koncentrowania się na pozytywnych aspektach sytuacji, wiarą w sukces, co oznacza przekonanie, że trudności można przezwyciężyć, a cele osiągnąć, oraz rezyliencją, czyli zdolnością do szybkiego powrotu do równowagi po niepowodzeniach. Optymiści wykazują także proaktywność, czyli chęć podejmowania działań i wyzwań, zamiast unikania trudności. Optymizm może być zarówno wrodzony, jak i kształtowany przez doświadczenia życiowe, relacje z innymi ludźmi oraz praktyki takie jak medytacja, journaling i techniki pozytywnego myślenia.
Czym jest nierealistyczny optymizm?
Nierealistyczny optymizm to psychologiczna tendencja do przeceniania prawdopodobieństwa wystąpienia pozytywnych wydarzeń w swoim życiu przy jednocześnym marginalizowaniu i niedoszacowywaniu możliwości zaistnienia wydarzeń o negatywnym charakterze. Osoby wykazujące nierealistyczny optymizm wierzą, że są mniej narażone na doświadczanie problemów i bardziej predestynowane do odniesienia sukcesu niż inni. Nierealistyczny optymizm charakteryzuje się brakiem realistycznej oceny sytuacji, ignorowaniem lub lekceważeniem rzeczywistych zagrożeń, niedocenianiem ryzyka oraz błędnym przewidywaniem rzeczywistych skutków działań. Nierealistyczny optymizm jest tendencją do postrzegania siebie i swojej przyszłości w bardziej korzystnym świetle w porównaniu z innymi. Bywa uważany za przejaw motywacyjnego myślenia.
Według ustaleń psychologii społecznej, nierealistyczny optymizm jest zjawiskiem występującym powszechnie na całym świecie. Może mieć swoje korzenie w potrzebie zachowania pozytywnej samooceny i ochrony przed lękiem. Ludzie mogą nieświadomie wybierać optymistyczne przekonania, aby zwiększyć swoje poczucie kontroli i dobrostanu. Chociaż optymizm może być korzystny, pomagając w motywacji i radzeniu sobie ze stresem, nierealistyczny optymizm może prowadzić do lekceważenia ryzyka i podejmowania nieodpowiedzialnych decyzji. Może także powodować rozczarowanie, gdy rzeczywistość nie spełnia oczekiwań.
W roku 1980 Neil Weinstein opublikował wyniki badań, z których wynikało, że większość ludzi jest przekonana, iż to inni, a nie oni sami, będą ofiarami nieszczęśliwych wydarzeń oraz, że mają większe szanse na doświadczenie pozytywnych wydarzeń niż inni. Weinstein podkreślał irracjonalność takich przekonań zauważając, że choć w przypadku pojedynczej osoby trudno ocenić, czy takie pozytywne postrzeganie jest uzasadnione, to na poziomie grupy optymistyczne zniekształcenia poznawcze są łatwe do wykrycia. Jeśli większość ludzi systematycznie uważa się za bardziej uprzywilejowaną niż reszta, to takie myślenie zawiera błąd, określany przez Weinsteina jako „nierealistyczny optymizm” lub „optymizm porównawczy”.
Przykłady nierealistycznego optymizmu
Zdrowie
Nierealistyczny optymizm w odniesieniu do zdrowia może objawiać się u osoby, która jest przekonana, że nie zachoruje na poważne choroby, mimo że ignoruje zalecenia dotyczące zdrowego stylu życia. Taka osoba może unikać regularnych ćwiczeń, zdrowej diety czy badań kontrolnych, wierząc, że problemy zdrowotne jej nie dotyczą. Nierealistyczny optymizm jest powszechnym zjawiskiem obserwowanym na całym świecie, ludzie bardzo często są nadmiernie optymistyczni i nie doceniają zagrożeń związanych z ich zdrowiem.
Finanse
W dziedzinie finansów nierealistyczny optymizm może dotyczyć inwestora, który wierzy, że zawsze będzie odnosił zyski na rynku akcji, niezależnie od zmienności i ryzyka związanego z inwestowaniem. Taki inwestor może podejmować ryzykowne decyzje finansowe, nie zabezpieczając się przed potencjalnymi stratami.
Relacje
W kontekście relacji międzyludzkich nierealistyczny optymizm może występować u osoby, która wchodząc w nowy związek, jest przekonana, że będzie on trwały i szczęśliwy. Ignoruje przy tym „czerwone flagi” i problemy, które mogą pojawić się w przyszłości, co może prowadzić do rozczarowań i niepowodzeń.
Kariera zawodowa
Nierealistyczny optymizm w karierze zawodowej może przejawiać się u studenta, który jest pewien, że zdobędzie wymarzoną pracę bez konieczności ciężkiej pracy i zdobywania doświadczenia. Pomimo konkurencyjnego rynku pracy, taki student może zaniedbywać rozwijanie umiejętności i budowanie profesjonalnej sieci kontaktów.
Bezpieczeństwo
W kwestii bezpieczeństwa nierealistyczny optymizm może objawiać się u kierowcy, który jest przekonany, że nigdy nie będzie miał wypadku samochodowego. Taka wiara może prowadzić do lekkomyślnego prowadzenia pojazdu, ignorowania przepisów drogowych i niezachowywania ostrożności na drodze, co zwiększa ryzyko wypadków.