Choć określenia „choroba psychiczna” oraz „zaburzenie psychiczne” często używane są zamiennie, to istnieją między nimi pewne istotne różnice w znaczeniu i obszarze stosowania. Termin choroba psychiczna odnosi się zwykle do poważniejszych, przewlekłych stanów, które znacząco wpływają na funkcjonowanie osoby. W praktyce klinicznej częściej stosuje się termin „zaburzenie psychiczne”, ponieważ nie każda diagnoza oznacza chorobę w klasycznym medycznym znaczeniu.
Choroby psychiczne definiuje się jako wzorce lub schematy zachowań, myślenia, odczuwania, postrzegania oraz innych procesów umysłowych i interakcji społecznych, które powodują cierpienie lub trudności w codziennym funkcjonowaniu osoby nimi dotkniętej. Objawy mogą być łagodne lub ciężkie, czasami znacznie utrudniając codzienne życie. Do chorób psychicznych zaliczane są: schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa. Choroby psychiczne często wymagają długoterminowego leczenia, w tym farmakoterapii i terapii specjalistycznej.
Zaburzenie psychiczne jest pojęciem szerszym i obejmuje zarówno łagodniejsze, jak i poważniejsze stany psychiczne. Zaburzenia psychiczne mogą być tymczasowe lub przewlekłe, ale nie zawsze prowadzą do głębokiej dezorganizacji funkcjonowania. Do zaburzeń psychicznych zaliczane są: zaburzenia lękowe, depresja, fobie, zaburzenia osobowości.
Choroby psychiczne i zaburzenia psychiczne to zaburzenia funkcjonowania psychicznego, które wpływają na myśli, emocje i zachowanie człowieka. Mogą mieć różne przyczyny, w tym genetyczne, biologiczne, środowiskowe i psychologiczne. Współczesna medycyna oferuje różne metody leczenia, w tym terapię farmakologiczną i psychoterapię. Wczesna i trafna diagnoza oraz odpowiednia pomoc mogą znacząco poprawić jakość życia osób cierpiących na choroby i zaburzenia psychiczne.
Zaburzenia nastroju
Depresja – przewlekłe obniżenie nastroju, utrata radości życia.
Choroba afektywna dwubiegunowa (CHAD) – naprzemienne epizody depresji i manii.
Dystymia – przewlekła, łagodniejsza forma depresji.
Cyklotymia – łagodniejsze wahania nastroju przypominające CHAD.
Sezonowe zaburzenie afektywne (SAD) – depresja zależna od pór roku.
Zaburzenia lękowe
Zespół lęku uogólnionego (GAD) – chroniczny, nadmierny niepokój.
Zaburzenie paniczne – nagłe, intensywne napady lęku.
Fobia społeczna – silny lęk przed oceną społeczną.
Agorafobia – lęk przed otwartą przestrzenią i tłumem.
Specyficzne fobie – irracjonalny strach przed konkretnymi obiektami/sytuacjami.
Hipochondria – nadmierna obawa o własne zdrowie.
Zespół depersonalizacji-derealizacji – uczucie odrealnienia siebie i otoczenia.
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD) – nawracające obsesje i kompulsje.
Dysmorfofobia – obsesyjna koncentracja na wyimaginowanych wadach ciała.
Patologiczne zbieractwo – patologiczne gromadzenie przedmiotów.
Zaburzenia psychotyczne
Schizofrenia – halucynacje, urojenia, zaburzenia myślenia.
Schizofreniformia – krótkotrwałe objawy schizofrenii.
Zaburzenie schizoafektywne – schizofrenia + objawy afektywne.
Paranoja – nadmierna podejrzliwość, urojenia prześladowcze.
Zespół Cotarda – urojenia o własnej śmierci lub nieistnieniu.
Zaburzenia osobowości
Osobowość borderline – niestabilność emocji i relacji.
Osobowość antyspołeczna – brak empatii, skłonność do manipulacji.
Osobowość narcystyczna – nadmierne poczucie własnej wartości.
Osobowość unikająca – silny lęk przed odrzuceniem.
Osobowość zależna – nadmierna potrzeba bycia wspieranym.
Osobowość schizotypowa – ekscentryczne myślenie i zachowanie.
Osobowość paranoiczna – podejrzliwość, brak zaufania do innych.
Zespół Münchhausena – celowe wywoływanie objawów choroby.
Zaburzenia odżywiania
Anoreksja – ekstremalny lęk przed przybraniem na wadze.
Bulimia – napady objadania się i prowokowanie wymiotów.
Zespół kompulsywnego objadania się – napady jedzenia bez kontroli.
Zaburzenia snu
Bezsenność – trudności z zasypianiem i utrzymaniem snu.
Narkolepsja – nagłe zasypianie w ciągu dnia.
Parasomnie – lunatykowanie, koszmary, zaburzenia snu REM.
Zaburzenia związane ze stresem
Zespół stresu pourazowego (PTSD) – trauma, retrospekcje, koszmary.
Zaburzenie adaptacyjne – trudności z dostosowaniem do zmian.
Zaburzenia neurokognitywne
Demencja – utrata pamięci i funkcji poznawczych.
Choroba Alzheimera – postępująca degeneracja mózgu.
Zaburzenia neurorozwojowe
ADHD – deficyt uwagi, nadpobudliwość.
Autyzm (ASD) – trudności w komunikacji i interakcjach społecznych.
Zespół Aspergera – łagodniejsza forma autyzmu.
Dysleksja – trudności z czytaniem i pisaniem.
Zaburzenia związane z uzależnieniami
Uzależnienie od alkoholu – kompulsywne picie alkoholu.
Uzależnienie od narkotyków – silna potrzeba zażywania substancji.
Uzależnienie od hazardu – niekontrolowane obstawianie.
Uzależnienie od internetu – kompulsywne korzystanie z sieci.
Uzależnienie od seksu – niekontrolowany popęd seksualny.
Organiczne zaburzenia psychiczne
Katatonia – zaburzenia ruchowe, skrajna sztywność lub pobudzenie.
Inne zaburzenia psychiczne
Zespół Tourette’a – tiki ruchowe i wokalne.
Klasyfikacje chorób i zaburzeń psychicznych
Klasyfikacje chorób i zaburzeń psychicznych to systemy diagnostyczne stosowane w psychiatrii do opisu i diagnostyki różnych objawów oraz ich zespołów o charakterze klinicznym. Na temat zaburzeń psychicznych powstało tysiące prac i tekstów, z których najstarsze datują się na V wiek przed naszą erą, a więc nie mają stricte naukowego charakteru. Autorzy tych pierwszych w historii psychologicznych publikacji często wyjaśniali anomalie w ludzkim zachowaniu jako efekty działania sił nadprzyrodzonych. Leczenie polegało na próbach wypędzania demonów z umysłów chorych osób lub ich paleniem na stosie.
W starożytnej Grecji, gdzie lekarze starali się wyjaśniać przyczyny zaburzeń psychicznych w kontekście biologicznym, co stanowiło pewien postęp i odejście od wyjaśnień o charakterze metafizycznym. lecz . Niemniej jednak, przez dłuższy okres czasu dominującym poglądem na temat genezy chorób psychicznych był ten o opętaniu. Dopiero w XX wieku rozpoczął się rozwój nowoczesnej psychiatrii. Naukowcy zidentyfikowali pierwsze neuroprzekaźniki i zaczęto opracować klasyfikacje zaburzeń psychicznych. Dwie dominujące obecnie klasyfikacje chorób i zaburzeń psychicznych to DSM-IV (i upowszechniająca się teraz jego rewizja DSM-V) opracowana przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne oraz ICD-10 (rewizja w postaci ICD-11) stworzone przez Światową Organizację Zdrowia.
Klasyfikacja chorób i zaburzeń psychicznych
Współczesne klasyfikacje chorób i zaburzeń psychicznych to systemy strukturyzowanego opisu i kategoryzacji różnych rodzajów problemów zdrowia psychicznego, które pomagają lekarzom, psychoterapeutom, badaczom i innym specjalistom w diagnozowaniu, leczeniu i badaniu tych stanów. Klasyfikacje te dostarczają ram pracy dla opisu objawów, przyczyn i kryteriów diagnostycznych, co umożliwia jednolite i spójne podejście do rozpoznawania i badania różnych zaburzeń psychicznych.
Klasyfikacje chorób i zaburzeń psychicznych są istotne dla zapewnienia jednolitego podejścia do diagnozy, badań i leczenia problemów zdrowia psychicznego. Pomagają zrozumieć, jakie objawy są charakterystyczne dla różnych stanów psychicznych oraz jakie są podobieństwa i różnice między nimi.
Jak klasyfikujemy zaburzenia psychiczne?
Zaburzenia psychiczne można skrótowo podzielić na psychozy oraz zaburzenia niepsychotyczne. Psychozy obejmują stany, w których pacjenci doświadczają urojeń, zaburzeń emocji i nastroju oraz halucynacji. Zaburzeniami niepsychotycznymi są natomiast zaburzenia lękowe, upośledzenia umysłowe, zaburzenia osobowości i uzależnienia. Jednak taka klasyfikacja nie jest w 100% prawidłowa, ponieważ w niektórych przypadkach zaburzeń niepsychotycznych można dostrzec objawy psychoz.
Najważniejszymi klasyfikacjami chorób i zaburzeń psychicznych są DSM (Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych) oraz ICD (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób) wydawane przez WHO.
DSM
- DSM jest opracowany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne i jest powszechnie stosowany w Stanach Zjednoczonych oraz w innych krajach.
- DSM skupia się na dokładnym opisie kryteriów diagnostycznych dla różnych zaburzeń psychicznych.
- Każda edycja DSM dostarcza aktualizacji opisów i kryteriów diagnostycznych w oparciu o najnowsze badania i wiedzę naukową.
- DSM jest wykorzystywany do diagnozowania zaburzeń psychicznych w praktyce klinicznej, badaniach naukowych i planowaniu terapii.
ICD
- ICD jest opracowywany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) i jest używany na całym świecie jako standardowa klasyfikacja różnych chorób, w tym także chorób psychicznych.
- ICD zawiera szeroki zakres informacji o różnych chorobach i stanach zdrowia, nie tylko psychicznych.
- Klasyfikacja ta służy do monitorowania zdrowia na skalę globalną oraz do planowania działań zdrowotnych i opieki medycznej.
Wspólne cechy klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych
- Struktura i organizacja – obie klasyfikacje prezentują spójny system kategorii, który umożliwia lekarzom i innym specjalistom łatwe porównywanie objawów pacjenta z odpowiednimi kryteriami diagnostycznymi.
- Opis objawów i kryteriów diagnostycznych – klasyfikacje zawierają szczegółowe opisy objawów, które muszą być spełnione w celu postawienia konkretnej diagnozy.
- Zaktualizowane wydania – zarówno DSM, jak i ICD są regularnie aktualizowane, aby odzwierciedlać nowe odkrycia naukowe i zmiany w społeczeństwie. Obecnie obowiązujące wydania to DSM-5 i ICD-11
- Zastosowanie kliniczne – klasyfikacje służą jako narzędzia diagnostyczne w praktyce klinicznej, ale także jako punkt odniesienia dla badań naukowych i analiz epidemiologicznych.
- Współpraca międzynarodowa – ICD ma zasięg międzynarodowy i jest szeroko akceptowany jako standard klasyfikacji chorób i zaburzeń na skalę globalną.
Klasyfikacja DSM bardziej koncentruje się na objawach zaburzenia, zawiera wytyczne dotyczące zarówno diagnozy, jak i terapii pacjenta. Z kolei ICD jest bardziej obszerna, co daje lekarzom większą swobodę, a podział opiera się bardziej na przyczynach zaburzeń niż ich przebiegu. Jednak specjaliści zgadzają się, że obie klasyfikacje nie są w pełni wyczerpujące, czego dowodem są pacjenci cierpiących na schorzenia psychiczne niewchodzące w te ramy diagnostyczne żadnego z tych narzędzi.
