Anemia, nazywana również niedokrwistością, to stan patologiczny, w którym dochodzi do obniżenia liczby czerwonych krwinek (erytrocytów) lub stężenia hemoglobiny we krwi poniżej wartości uznawanych za prawidłowe. Hemoglobina to białko obecne w erytrocytach, odpowiedzialne za transport tlenu z płuc do tkanek organizmu. W wyniku niedoboru hemoglobiny lub czerwonych krwinek, tkanki nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu, co prowadzi do charakterystycznych objawów anemii, takich jak osłabienie, zmęczenie, duszność czy bladość skóry.
Przyczyny anemii
Anemia może mieć różnorodne przyczyny, które dzielą się zazwyczaj na trzy główne grupy:
Nadmierna utrata krwi:
Krwawienia, zarówno ostre (np. w wyniku urazu, operacji, porodu) jak i przewlekłe (np. z przewodu pokarmowego – wrzody, nowotwory, hemoroidy, czy obfite miesiączki u kobiet) mogą prowadzić do niedoboru erytrocytów i hemoglobiny.
Zmniejszona produkcja czerwonych krwinek:
Produkcja erytrocytów odbywa się w szpiku kostnym. Zaburzenia tej funkcji mogą być wynikiem niedoboru żelaza (najczęstszy typ anemii – anemia z niedoboru żelaza), witaminy B12, kwasu foliowego, chorób przewlekłych (np. niewydolność nerek, choroby nowotworowe) lub schorzeń szpiku (np. aplazja szpiku, białaczki).
Zwiększone niszczenie erytrocytów (hemoliza):
Niektóre choroby prowadzą do skrócenia życia czerwonych krwinek, co powoduje ich przedwczesne niszczenie. Mogą to być choroby autoimmunologiczne, infekcje, wrodzone defekty (np. anemia sierpowata, talasemia), czy też działania niektórych leków i toksyn.
Diagnoza anemii
Rozpoznanie anemii opiera się przede wszystkim na badaniach laboratoryjnych krwi. Najważniejsze parametry to:
Morfologia krwi (CBC):
Pozwala ocenić liczbę erytrocytów, poziom hemoglobiny (Hb), hematokryt (Hct), objętość krwinki (MCV), zawartość hemoglobiny w krwince (MCH) i inne wskaźniki. Obniżenie stężenia hemoglobiny poniżej normy to podstawowe kryterium rozpoznania anemii.
Ferrytyna i żelazo:
Niskie wartości mogą wskazywać na anemię z niedoboru żelaza.
Witamina B12 i kwas foliowy:
Ich niedobory prowadzą do anemii megaloblastycznej.
Retikulocyty:
Ocena liczby młodych erytrocytów w krwi pozwala określić, czy szpik kostny prawidłowo reaguje na niedokrwistość.
Badania dodatkowe:
W zależności od podejrzenia przyczyny, mogą być zlecone dalsze badania: testy na obecność krwawienia z przewodu pokarmowego (np. krew utajona w kale), biopsja szpiku kostnego, badania immunologiczne, ultrasonografia, endoskopia itp.
Sposoby leczenie anemii
Leczenie anemii zależy przede wszystkim od jej przyczyny. Celem terapii jest uzupełnienie niedoborów, poprawa produkcji czerwonych krwinek oraz leczenie choroby podstawowej, która wywołała niedokrwistość. Poniżej przedstawiono główne metody leczenia w zależności od typu anemii.
1. Anemia z niedoboru żelaza:
To najczęstszy rodzaj niedokrwistości. Leczenie polega na suplementacji żelaza – najczęściej w postaci doustnej (np. siarczan żelaza). W cięższych przypadkach lub przy nietolerancji leków doustnych, stosuje się żelazo dożylne. Ważne jest także leczenie przyczyny niedoboru, np. krwawienia z przewodu pokarmowego, obfitych miesiączek czy niewłaściwej diety.
2. Anemia z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego:
Stosuje się suplementację witaminy B12 (zazwyczaj w zastrzykach domięśniowych) oraz kwasu foliowego (doustnie). W przypadku anemii złośliwej (niedokrwistości Addisona-Biermera), leczenie może być przewlekłe.
3. Anemia chorób przewlekłych:
Leczenie polega na kontrolowaniu choroby podstawowej (np. choroby zapalne, nowotwory, niewydolność nerek). W niektórych przypadkach stosuje się erytropoetynę – hormon stymulujący szpik do produkcji erytrocytów.
4. Anemie hemolityczne i wrodzone:
Leczenie zależy od rodzaju choroby – może obejmować leki immunosupresyjne, transfuzje krwi, splenektomię (usunięcie śledziony), a w ciężkich przypadkach – przeszczep szpiku kostnego.
5. Transfuzje krwi:
Stosowane są w ciężkich przypadkach niedokrwistości, gdy konieczna jest szybka poprawa stanu pacjenta (np. przy bardzo niskim poziomie hemoglobiny lub ostrym krwotoku).
Przeczytaj również: „Zakorzeniona nadzieja”: książka o życiu, które nie kończy się diagnozą